Zuhr-i âhir, son öğlen namazı demektir. Kimi İslâm alımları, bir yerleşim yerinde birden fazla mescitte cuma namazı kılındığında birinci kılınan cumanın dışındakilerin sahih olmama ihtimaline binaen, ihtiyaten o günkü öğlen namazının kılınmasını önermişlerdir. Zuhr-i âhir ismiyle kılınan bu namaz, cuma namazına dâhil değildir. Hz. Peygamber’den ve birinci periyotlardan gelen rivâyetler ortasında bu isimle kılınmış bir namaz yoktur.
Zuhr-i âhir, İslâm coğrafyasının genişlemesi ve kentlerde nüfusun kalabalıklaşması sonucu, cuma namazının, Hz. Peygamber (s.a.s.) devrinde olduğu üzere bir kentte bir tek mescitte kılınmasının mümkün olmaması, birden fazla mescitte cuma namazının kılınması zorunluluğunun ortaya çıkması ile gündeme gelmiş bir namazdır. Münasebeti de birden fazla mescitte kılınan cuma namazlarından birinci evvel kılınanın geçerli olacağı, başka mescitlerde kılınan namazın ise geçersiz olabileceği varsayımıdır. İşte bu kuşkulu durumdan kurtulmak için içinde bulunulan cuma vakti kastedilerek ihtiyaten, zuhr-i âhir yani “vaktine ulaşılıp da eda edilemeyen son öğle namazı” niyeti ile dört rek’atlık bir namaz kılınması kimi âlimlerce uygun görülmüştür (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 2/145-147; Karâfî, ez-Zehîra, 2/354-355; İbn Kudâme, el-Muğnî, 2/248; Şirbînî, Muğnî’l-muhtâc, 1/544-545).
Cuma namazının tek mescitte kılınması, cumanın manasına uygun olmakla birlikte, kalabalık kentlerde bunun yerine getirilmesi mümkün olmamaktadır. Aslında Hanefî mezhebinde fetvaya temel olan görüşe nazaran, rastgele bir kayıt olmaksızın bir kentte birden çok mescitte cuma namazı kılınabilir (İbn Âbidîn, Reddü’l-muhtâr, 2/145-146). İmam Şâfiî de Bağdat’a gittiğinde cuma namazının birden fazla yerde kılındığını görmüş ve buna karşı çıkmamıştır (Nevevî, el-Mecmû’, 4/585; Şirbînî, Muğnî’l-muhtâc, 1/544). Bu türlü olunca, her bir mescitte kılınan cuma namazının başka ayrı geçerli olması, bu taraftan ortalarında bir fark gözetilmemesi temel olup cuma namazı kılanların ayrıyeten zuhr-i âhir (son öğle namazı) kılmaları gerekmez.
