Kuruluş tarihi tam olarak bilinmeyen, sur duvarlarının milattan sonra 9. yüzyılda Abbasiler devrinde yapıldığı kestirim edilen Urfa Kalesi’ndeki hafriyat çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaade ve takviyeleriyle Prof. Dr. Gülriz Kozbe başkanlığında 5 yıldır sürüyor. Kalenin hafriyat, onarım ve etraf düzenlemesinin tamamlanmasıyla turizme açılması planlanıyor.
Kazı Lideri Prof. Dr. Gülriz Kozbe, kalede bu yılki kazıların nisan ayından bu yana titizlikle devam ettiğini söyledi.
Kalenin tarihini, arkeolojik bilgiler ele geçmeden söylemelerinin mümkün olmadığını belirten Kozbe, şunları kaydetti:
“Bugün bulduğumuz en erken data, MÖ 3. yüzyılda sarayın da olduğu devirdir. Lakin bugün gördüğümüz sur duvarları o periyoda ilişkin değil. MS 9. yüzyılda Abbasiler birinci defa sur duvarlarıyla çeviriyorlar. 18. yüzyıla, 19. yüzyıla kadar burası farklı kültürlerin, uygarlıkların kıymetli kalesi oluyor. Değerli ticaret yolları üzerinde olduğu için ve bereketli, verimli bir toprağa sahip olduğu için her daim farklı farklı kültürler tarafından kullanım görmüş bir kaleyle karşı karşıyayız.”
“İSLAM, MUSEVİ VE HRİSTİYAN DÜNYASI İÇİN ÖNEMLİ”
Kazıların bölgenin ve kalenin tarihine ışık tutacağını aktaran Kozbe, şu bilgileri verdi:
“Bölgede önemli manada bir İslami devrin varlığını biliyoruz. O açıdan da Şanlıurfa bölgesinin farklı bir tarihi boyutunu göz önüne koyması açısından değerli. Bir öbür değerli bilgi de şimdi sarayı açmadığımız için o devir hakkında çok da bir şey söylemek mümkün değil fakat bu kaleyi ele alan Arapça, Latince, Süryanice, antik devir metinleri var. Onlara baktığımızda Abgar Krallığı sırasında 9. Manu isimli hükümdarın Hristiyanlığı kabul ederek, Hristiyanlığın resmi din, devlet dini olarak krallığında kullandığını görüyoruz. Bu da bize şunu gösteriyor. Bölge, Pagan inanışlar açısından kıymetli olduğu kadar İslam, Musevi ve Hristiyan dünyası için de kendine mahsus birtakım nitelikler taşıyor. Kalenin bilhassa Hristiyanlığın birinci kere devlet dini olarak kabul edildiği süreç için başka bir yeri var.”
Çalışmalar sırasında ağırlıklı olarak mimarinin ortaya çıktığını dile getiren Kozbe, “Sur duvarları, burçları, sur duvarlarının içine yerleştirilmiş burçlarımız var. Giriş kapısı nerede olduğu aşikâr, onu ortaya çıkarmış durumdayız. Farklı devir insanlarının yaşadığı yerleri açıyoruz. Meskenler, mesken içindeki kullanımlar, günlük hayatta kullandıkları çanak çömlekler, metal aletler, ağır ölçüde ok uçlarımız, mızraklarımız var. Metal nesne olarak mimaride kullanılan çiviler ve metal takılar ele geçiyor. Sikkeler buluyoruz, arkeologlar için tarihlendirmede kıymetli bir öge olduğu için sikkelerin başka bir ehemmiyeti var” diye konuştu.
“KALEDE ONARIM YAPILACAK”
Prof. Dr. Kozbe, Urfa Kalesi’ni ziyaretçi kabul edilen eski günlerine kavuşturmayı istediklerini vurgulayarak, şöyle devam etti:
“Bütün uğraşımız arkeolojik hafriyatları hızlandırıp onarımı tamamlayıp burayı ziyarete açmak. Amacımız 2022 yılına kadar 2 yıl içinde bunu tamamlamaktı. Biraz programımız sarktı ve arttan 2023’ün Şubat ayında o vahim sarsıntı felaketi meydana gelince ister istemez bizim de kalemiz bilhassa sur duvarlarının kuzeydeki ve güney doğudaki bölümü çok tahrip gördü. Derzlerde boşalmalar kelam konusu oldu. Bir yıkım yok lakin ileriye dönük gerekli önlemler alınmazsa başımıza berbat, riskli durumlar gelmesin diye bir onarım projesine müracaat ettik. Hafriyattan bağımsız yapılan onarım projesi, bizim nezaretimizde gerçekleşecek. Bu proje 1,5 yıla yakın sürecek. Birçok noktada müdahale edilmesi gereken durumlar oluşmuş. 1,5 yıl sonra umut ederim her şey yolunda masraf ve kalemiz ziyarete açılır.”
