Ülkelerin nükleer silahlara yatırımı, 2023’te silah şirketlerine 31 milyar dolar kazandırdı. Nükleer Silahların Yasaklanması Takibi ve Uluslararası Nükleer Silahları Kaldırma Girişiminin (ICAN) raporuna göre bu şirketlerin, nükleer silaha sahip ülkelerle süreleri 2040’a kadar uzanan ve toplam bedeli 387 milyar dolara ulaşan geliştirme ve üretim kontratları bulunuyor.
Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’nın (NPT) imzalanmasının 56’ncı yıl dönümünde, global bazda nükleer silah harcamaları ve ülkelerin elindeki şimdiki sayıları derlendi.
Nükleer silah geliştirme ve üretiminde faaliyet gösteren şirketler, sırf 2023 yılında hükümetlerle yaklaşık 7,9 milyar dolarlık kontratlar imzaladı.
Aralarında Boeing, Lockheed Martin ve General Dynamics’in de yer aldığı bu firmalar, hükümetlerin politikalarını ve halkın nükleer silahlara yönelik tutumlarını etkilemek için düşünce kuruluşlarına milyonlarca dolar fon verirken sadece ABD ve Fransa’da lobicilik faaliyetleri için 118 milyon dolar harcadı.
Bu 20 şirket, 2023’te hükümetlere sağladıkları nükleer silah geliştirme ve bakım hizmetlerinden 31 milyar dolar civarında gelir elde etti.
ICAN’ın raporunda nükleer silahlara son 5 yılda 387 milyar dolar harcandığı belirtilirken 2023’te bu meblağın 91,4 milyar doları bulduğuna işaret edildi. Bu tutar, 68,2 milyar dolar olan söz konusu dönemin ilk yılına kıyasla yüzde 34’lük artış manasına geliyor.
ICAN raporunun muharrirlerinden Alicia Sanders-Zakre, bu artışa ait, “Son beş yılda bu insanlık dışı ve yıkıcı silahlara yapılan harcamaların hızlanması, küresel güvenliği iyileştirmiyor, küresel bir tehdit oluşturuyor.” değerlendirmesinde bulundu.
ABD, nükleer silahlanmaya en çok yatırım yapan ülke
1 Temmuz 1968’de imzalanan ve 1970’te 25 yıllığına yürürlüğe giren NTP, 1995’te süresiz uzatılsa da yayılmasının önlenmesi, nükleer enerjinin barışçıl kullanımı ve nükleer silahsızlanmayı hedefleyen anlaşmaya rağmen nükleer silaha sahip 9 ülkenin de bu alandaki harcamalarında artış gözlendi.
2023’te Çin, Fransa, Hindistan, İsrail, Kuzey Kore, Pakistan, Rusya, Birleşik Krallık ve ABD, nükleer silahlara toplam 91,4 milyar dolar harcadı.
ABD, nükleer silah alanındaki 51,5 milyar dolarlık harcamasıyla başka tüm nükleer silah sahibi ülkelerin toplamından daha fazla bu alana yatırım yaptı.
ABD’nin ardından nükleer silahlanma için en büyük harcamayı yapan ülke 11,8 milyar dolar ile Çin olurken Rusya 8,3 milyar dolarla 3’üncü ve 8,1 milyarla İngiltere 4’üncü sırada yer aldı.
Dünyada 9 bin 500’ü aşkın nükleer başlık potansiyel kullanıma hazır
Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) 2024 raporuna nazaran, ocak prestijiyle ülkelerin envanterindeki kestirimi 12 bin 121 savaş başlığının 9 bin 585’i potansiyel kullanım için askeri stoklarda tutuluyor.
Geçen yılki rapora göre 12 bin 500’den fazla olan nükleer savaş başlıklarının sayısındaki azalma, bilhassa ABD ve Rusya’nın kullanılmayan savaş başlıklarını tasfiyesinden kaynaklanıyor.
Ülkelerin envanterinde potansiyel kullanıma hazır savaş başlıklarından yaklaşık 2 bin 100’ü, balistik füzelerin üzerinde yüksek operasyonel alarm durumunda tutuluyor. Bu savaş başlıklarının neredeyse tamamının Rusya yahut ABD’ye ait olduğu kaydedilirken ilk kez Çin’in de bu listeye dahil olduğu belirtiliyor.
SIPRI Yöneticisi Dan Smith, “Soğuk Savaş dönemi silahları kademeli olarak söküldükçe küresel nükleer savaş başlıklarının toplamı düşmeye devam ederken ne yazık ki operasyonel nükleer savaş başlıklarının sayısında yıldan yıla artışlar görmeye devam ediyoruz.” tabirini kullandı.
Smith, “Bu eğilimin önümüzdeki yıllarda devam etmesi ve hızlanması muhtemel görünüyor ve bu durum son derece endişe verici.” ikazında bulundu.
SIPRI’nın verilerine göre, ülkelerin askeri stoklarında bulunan 9 bin 585 nükleer savaş başlığından 4 bin 380’i Rusya ordusunun envanterinde, ABD ordusu 3 bin 708 nükleer savaş başlığıyla ikinci sırada yer alıyor.
Öte yandan, kullanıma hazır nükleer savaş başlıkları açısından ABD 1770 ile birinci sırada, Rusya 1710 ile ikinci sırada.
Her iki alanda da birinci iki sırayı paylaşan ABD ve Rusya’nın ardından diğer ülkelerin envanterlerine bakıldığında Çin’in 500, Fransa’nın 290, İngiltere’nin 225, Hindistan’ın 172, Pakistan’ın 170, İsrail’in 90 ve Kuzey Kore’nin 50 nükleer savaş başlığı bulunuyor.
Jeopolitik bağlar kötüleştikçe nükleer silahların rolü artıyor
SIPRI’nin raporuna göre, nükleer silahların kontrolü ve silahsızlanma diplomasisi 2023’te daha büyük aksaklıklar yaşadı.
Şubat 2023’te Moskova’nın, Rusya ve ABD’nin stratejik nükleer güçlerini sınırlayan son nükleer silah kontrol anlaşması olan 2010’daki Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Antlaşması’nı (START) askıya almasına karşın ABD de anlaşma verilerinin paylaşımını ve yayımlanmasını durdurdu.
ABD ve Batılı ülkelerin Rusya’ya karşı Ukrayna’ya verdiği destekle “nükleer silahsızlanma” çabaları daha da zayıflarken İsrail’in Gazze’ye saldırılarıyla bölgede artan gerilimler, ABD ile İran arasında uranyum zenginleştirme alanındaki diplomatik görüşmeler de kopma noktasına geldi.
Orta Doğu’daki tansiyon, tıpkı vakitte resmi halde nükleer silah sahibi olduğunu açıklamayan fakat nükleer silah geliştirme alanındaki çalışmaları bilinen İsrail’i “Nükleer Silahlardan ve Diğer Kitle İmha Silahlarından Arındırılmış Bir Orta Doğu Bölgesi Kurulması Konferansı’na dahil etme” eforlarını da baltaladı.
