Üçüncü bir göz kapağının kalıntıları, hala gözünüzde olabilir

Kendinize aynada bakarken, gözlerinizin iç köşelerinde daha pembe bir şeyler olduğunu fark edebilirsiniz. Kenardaki daha büyük kısım, gözlerimizin hoş ve nemli kalması için çok değerli olan bezleri koruyan bir yapı olan lakrimal karunküldür. Çabucak yanında plica semilunaris ismi verilen ince bir şerit vardır ve bunun, bir vakitler üçüncü bir göz kapağı olduğunu öğrenmek sizi şaşırtabilir.

Bu şerit, daha yanlışsız bir formda “üçüncü göz kapağının kalıntıları” olarak tanımlanabilir. Artık işe yaramayan bu kalıntılar, artık orjinal maksatlarına hizmet etmeyen bir organizmada bulunabilen kalıntı yapılar kategorisine giriyor. Kısa bir mühlet evvel, dünyanın en ender balinasında kalıntı dişler keşfedildi ve deniz memelilerindeki kalıntı pelvik kemiklerinin birinci düşünülenden daha fonksiyonel olabileceklerini de bir müddettir biliyoruz. Lakin hayvanlar aleminde çok sayıda kalıntı yapıyla karşılaşmak mümkün. Elbette, beşerler olarak biz de hayvanlar aleminde yer alıyoruz ve bizim bedenlerimizde da artık bir fonksiyonunu kaybettiği düşünülen birtakım kalıntı yapılar bulunuyor.

Wikimedia Commons

Göz kırpma zarı yahut üçüncü göz kapağı, günümüzde hala hayatta olan birçok hayvan kümesinde bulunabilir. Örneğin mesken kedilerinin gözlerinde yatay olarak uzanan garip bir doku sinemasının olduğunu fark edebilirsiniz. Bu üçüncü göz kapağı kuşlarda çok besbellidir ve gözlerine giren her türlü kiri süpürmek için tesirli bir biçimde bir ön cam sileceği üzere davranır. Ayrıyeten gözlerinin nemli kalmasına yardımcı olur ve bilhassa gökyüzünde uçtukları sırada bunun epeyce yararlı olduğunu iddia edebilirsiniz.

Tam gelişmiş göz kırpma zarlarına sahip hayvanların ortasında balıklar, amfibiler, sürüngenler, kuşlar ve memeliler bulunur. Lakin bu zarlar primatlarda çok daha az görülür. Bilhassa tozlu bir ortamdan geçerken gözlerimizi temizlemeye yardımcı olacak bir biyolojik cam sileceğinin avantajlı olacağını hayal edebilsek de, evrimimizin bir noktasında bu göz kırpma zarları fonksiyonlarını yitirdi.

Artık, plica semilunaris (yarım ay kıvrımı olarak da bilinir) ve bağlantılı kasları işe yaramıyor ve işlevsiz olarak kabul ediliyor. Diğer bir deyişle, bu optik kalıntılar (genel olarak) bizim için rastgele bir sorun yaratmıyorlar ve bu yüzden günlük insan hayatına hiçbir katkıda bulunmamalarına karşın ortadan kalkmıyor.

Yine de, üçüncü göz kapaklarının yarattığı sıkıntılarla ilgili az hadise raporları da bulunuyor. Örneğin 2017 tarihli bir makalede, 9 yaşında bir kız çocuğunun üçüncü göz kapağının kolay bir ameliyatla alınması gerektiğinden bahsediliyor.