SON DAKİKA… Türk-İş, DİSK ve Hak-İş’ten ortak bildiri: Asgari ücrete acilen zam gelmeli

Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Türkiye Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (TÜRK-İŞ) ve Hak Personel Sendikaları Konfederasyonu (HAK-İŞ) bugün Türk-İş Genel Merkezi’nde ortak basın toplantısı düzenledi. Toplantıya DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, TÜRK-İŞ Genel Lideri Ergün Atalay ve HAK-İŞ Genel Başkanı Mahmut Arslan katıldı.

’10 bin TL’yle bir hafta geçinme talihimiz yok’

Toplantıda söz alan TÜRK-İŞ Başkanı Ergün Atalay, kamuda ücret dengesizliği olduğunu, emeklilerin ve asgari ücretlilerin sıkıntı yaşadığını belirterek “10 bin TL’yle bir hafta geçinme bahtımız yok. Tablo ortada” dedi.

Atalay, “Bunlar bizi yani emekçiyi maraba zannediyor. Bizim üzerimizden iktisadın düzelmesinin bahtı yok. Bizim üzerimizden ellerini çeksinler” ifadelerini kullandı.

‘TÜİK’in açıkladığı rakamları gerçekçi bulmuyoruz’

TÜRK-İŞ başkanı sözlerini şöyle sürdürdü: “TÜİK’in açıkladığı sayıları gerçekçi bulmuyoruz. Dayanacak gücümüz kalmadı. Geçmişte kamuda fiyatlar yüksekti, olağan bir fiyat alıyordu. Artık kamu en düşük duruma düştü. Ancak maalesef özel daldaki işverenler, kazandıkları para ve kârları ortada. Ona karşın 10 yıllık 20 yıllık bir emekçiye 10-15-20 bin lira parayı çok görüyorlar. Bunlar bizi köle zannediyorlar. Bu sıkıntıyla ilgili üzerimize ne düşüyorsa noksansız yapmak zorundayız.

‘Kemeri sık, faizi arttır, vergiyi yükselt…’

Bizim üçümüzün de sık sık emekçi probleminde, işçi sıkıntısında bir ortaya gelme mecburiyetimiz var. Artık ülkede seçim oldu toplum kanaatini muhakkak etti, bir sene sonra öbür belirli edecek. Türk toplumu akıllı bir toplumdur nerede ne yapacağını âlâ bilir. Bu sıkıntıyı işçinin üstüne, dar ve sabit gelirlinin üstüne yıkmanın manası yok. Kemeri sık, faizi arttır, vergiyi yükselt, bahşişten vergi nasıl alırım onun yoluna bak. Bu türlü bir yetkiyi bundan evvelki Maliye Bakanı’na versen o da yapardı. Bizim üzerimizden ellerini çeksinler. 17 bin liranın ekonomiyi düzeltmeyle ilgili bir alakası yok. Bir yerde ekonomik kriz varsa orada huzur yoktur.”

Hak-İş’ten ‘adil paylaşım’ ve ‘vergi’ eleştirisi

Hak-İş Genel Başkanı Mahmut Arslan, Türkiye’de refahın adil paylaşımıyla ilgili tersine gidiş söz konusu olduğunu belirterek Dünyanın en kötü milli gelir dağılımındaki adaletsiz ülkelerin arasında Türkiye yer alıyor. Avrupa Birliği ülkelerinde asgari ücret bir istisna iken Türkiye’mizde genel fiyata dönüşüyor” dedi.

Arslan şunları kaydetti: “Peki kim kazanıyor? Daha çok sermaye kazanıyor. Hatta finans ve birtakım dallarda daha çok kazanıyorlar. Biz bu gidişatı Türkiye’nin hak etmediği bir gidişat olarak görüyoruz. Ulusal gelirimiz artıyor, büyüme devam ediyor lakin ücretlilerin aldığı hisse azalıyor. Burada bir yanlışlık var. Vergi sistemi de dahil baktığımız vakit daha çok kazanandan daha az, daha az kazanandan daha çok bir vergi siyaseti kelam konusu. Adaletli bir vergi sisteminden bahsedemiyoruz. Kaldı ki şayet hakikaten adil bir vergi sistemi olsa bile sorunu çözmeye yetmiyor. Zira nereye harcanıyor? Vergilerin nasıl, kimin için harcandığı da çok değerli.”

‘Yeter ki kaynaklar adil dağıtılsın…’

DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu da herkesin yarattığı değerin 85 milyonun rahatça yaşamasına yeteceğini belirterek “Yeter ki kaynaklar adil dağıtılsın, gelir ve vergi dağılımı adaletli olsun. Demokrasinin olmadığı yerde emeğin hakkı olmaz. Emekçi sınıfı başta olmak üzere bütün toplumsal kesitlerin seçimden seçime değil hayatın her alanında kelam hakkına sahip olduğu bir ülkede bu sorunu çözebiliriz” dedi.

Türk-İş, DİSK ve Hak-İş’ten 10 unsurluk manifesto

Açıklamaların akabinde konfederasyonların ortak manifestosu yayınlandı. Hususlar şöyle:

1-Vergide Adalet İstiyoruz

Ücretlerin vergilendirilmesinde mevcut tarife ve artan oranlar çalışanları mağdur etmektedir. Ücretliler için düzenlenen gelir vergisi tarifesinin birinci dilimi 2024 yılı için 110 bin TL olarak belirlenmiştir. 2002 yılında brüt taban fiyat 222-TL ve gelir vergisi tarifesinin birinci basamağı 3.800-TL iken; gelir vergisi tarifesinin birinci basamağı minimum fiyatın 17 katıydı. Bu oran 2010 yılında 12 katına, günümüzde ise 5,5 katına kadar gerilemiştir. Geçmiş yıllarda yılın son aylarına kadar ikinci vergi dilimine girmeyen birçok emekçi, günümüzde Mart ayında ikinci vergi dilimine girmekte, yılda bir buçuk aylık fiyatını vergi olarak ödemektedir.

Vergi dilimleri başlangıcının düşük ve sonrasında tarife aralığının dar olması nedeniyle, bu durum çalışanın eline geçen net fiyatın ve satın alma gücünün azalmasına, refahının düşmesine neden olmaktadır. Bu sistem adil değildir. Hayat pahalılığının dar ve sabit gelirli bölümleri daha da zorladığı bu kaidelerde sürdürülebilir de değildir. Az kazanandan az çok kazanandan çok vergi alınmalıdır. Vergi sistemi, gelir adaleti dikkate alınarak yine düzenlenmeli, aile yükümlülükleri temel alınarak farklılaştırılmalıdır.

Gelir vergisi tarifesinin birinci basamağının, geçmiş yıllarda olduğu üzere, yıllık minimum fiyat brüt meblağı toplamının (fazla mesai, yol, yemek, yakacak yardımları gibi ek menfaatler de dikkate alınarak) bir ölçü üzerinde tespit edilmesi, öbür vergi tarifesi oranlarının da birinci dilim temel alınarak çalışan lehine güncellenmesi gerekmektedir. Minimum fiyat istisnası vergiden değil, matrahtan indirim yoluyla uygulanmalıdır. Mevcut uygulamada taban fiyat vergi dışı bırakılmasına karşın ücretliler aleyhine sonuca yol açmıştır.

Vergi matrahı -eskiden olduğu gibi- fiyatlı çalışanların lehine farklılaşmalı taban fiyat sonrası birinci vergi basamağı için uygulanacak oran da yüzde 10 olmalıdır.

İşçiler hem kaynaktan kesilen direkt vergiler hem de harcamalar yoluyla dolaylı vergi ödemeleri nedeniyle ikili vergilendirmeye tabi tutulmaktadır. Bu kapsamda, çalışanlar üzerindeki direkt ve dolaylı vergiler azaltılmalıdır. Bu kapsamda, ailesiyle birlikte hayatını sürdürmesi için yaptığı temel ve mecburî harcamaları (eğitim, sağlık, kira, ulaşım vb.) ödenen gelir vergisinden istisna tutulmalıdır. Harcamalarında yüklü yer kaplayan doğalgaz, elektrik, su, ulaşım ve bağlantı hizmetleri tüketiminden alınan KDV yüzde 1’e düşürülmelidir. Temel tüketim mallarından alınan KDV sıfırlanmalıdır.

Öte yandan, patronun toplumsal güvenlik primi düşürülmüş ve buradan doğan milyarlarca liralık gelir kaybı Hazine tarafından karşılanmaktadır. Lakin personellerin toplumsal güvenlik priminde bir indirim yapılmamıştır. Toplumsal devletin kollayıcı vasfı öncelikle düşük gelirli olan fiyatlı çalışanlar için olmalıdır. Patronlara sağlanan toplumsal güvenlik prim dayanağının gibisi bir dayanak emekçilere de verilmeli ve emekçilerin toplumsal güvenlik haklarında bir kayıp yaratmayacak formda personel SGK prim hissesinin 5 puanı bütçeden karşılanmalıdır.

Böylece emekçilerin ulusal gelirden hak ettikleri hissesi almaları sağlanmalıdır.

2-Enflasyonla Uğraş Fiyatları Düşük Tutarak Sağlanamaz

TÜİK, Haziran ayı enflasyon oranını yüzde 1,64, altı aylık enflasyonu da yüzde 24,7 olarak açıklamıştır. Emekçi, memur ve emekli maaşları bu artırım oranları dikkate alınarak artırılmaktadır. Fakat bu kısımlardan değerli bir kısmı bu açıklanan oranları dahi alamamaktadır.

Kaldı ki; açıklanan enflasyon ile yaşanan enflasyon ortasında büyük bir fark vardır. Çalışanın elde ettiği gelirle zarurî temel muhtaçlıklarını karşılamasının mümkün olmadığı bu periyotta, işçilerin başta besin olmak üzere temel harcama kalemlerindeki artış oranları ile TÜİK enflasyon oranı ortasında önemli bir fark ortaya çıkmaktadır.

Açıklanan enflasyon sayılarına nazaran kelam konusu artırım oranları şimdi fiyatlara ve maaşlara yansımamışken elektrik fiyatına yüzde 38 artırım yapılmıştır. Elektrik fiyatına yapılan artırımı akaryakıt artırımı takip etmiştir. Akaryakıt fiyatlarında yaşanan artışın ardından hammadde ve nakliye maliyetlerinde yaşanacak artışa bağlı olarak birçok temel tüketim unsuru fiyatlarının da artması beklenmektedir.

Dar ve sabit gelirli şimdi artırımlı maaşını alamadan, hayatını sürdürmek için yapması mecburî olan tüm harcama kalemlerine artırım gelmektedir. Başka bir sözle, dar ve sabit gelirlinin alacağı artırım daha cebine girmeden satın alma gücünü yitirmiş olmaktadır.

Bu nedenle, fiyatları enflasyonunun temel nedeni olarak gören yaklaşım terk edilmeli, bilimin ışığında enflasyonla uğraş edilerek fiyat artışlarının önüne geçilmesi sağlanmalıdır. Çalışan kesitin fakirleşmesi değerine bir iktisat siyaseti sürdürülmemelidir.

3-Asgari Fiyat İvedilikle Artırılmalıdır

Ülkemizde kayıtlı çalışanların yarısına yakını minimum fiyat düzeyinde gelir elde etmektedir. Minimum fiyata yapılacak artış başka bütün fiyat düzeylerine yapılacak artırım oranlarını da etkilediğinden bütün çalışanları direkt ilgilendirmektedir. İstisnai olması gereken taban fiyat artık ortalama fiyat haline gelmiştir.

Enflasyonu yükselteceği tez edilerek minimum fiyata artırım yapılmamasını emekçilerin kabul etmesi mümkün değildir.

Ülkedeki yüksek enflasyonun sebebi dar ve sabit gelirli personeller değildir. Yüksek enflasyonun sebebi, süratle artan döviz kuru, dışa bağımlı üretim üzere nedenler başta olmak üzere sermayenin bitmek bilmeyen kâr hırsıdır. Enflasyonun yükselmesinde hiçbir sorumluluğu olmayan emekçilerin enflasyonu düşürmek için fedakârlık etmesi beklenmemelidir. Çalışanlar enflasyonun nedeni değil, mağdurudur.

Açlık hududu altında kalan taban fiyata Temmuz ayından geçerli olmak üzere artırım yapılması gerekmektedir.

4-Kamuda Fiyat Dengesizliği Sona Erdirilmelidir

Nitelikli ve kıdemli personeller taban fiyatın çok az üzerinde fiyat alır hale gelmiştir. Bilhassa kamuda fiyat farklılığı had safhadadır. Bu kapsamda oluşan fiyat dengesizliği sona erdirilmelidir.

5-En Düşük Emekli Aylığı Taban Fiyat Fiyatında Olmalıdır

Ülkemizde hem emekli olabilmek hem de emekli olarak insanca bir hayat sürmek giderek zorlaşmaktadır. Milyonlarca emekli ve hak sahibi taban fiyatın çok altında aylık ve gelir elde etmektedir.

Geçmiş yıllarda toplumsal güvenlik mevzuatında yapılan değişikliklerle yaşlılık aylığının hesaplanmasına ait kararlar yine düzenlenmiştir. Yaşlılık aylığı bağlama oranları düşürülmüş ve güncelleme katsayısı azaltılmıştır. En düşük emekli aylığının hazine takviyesi ile 10 bin lira olması bu durumun vahametini göstermektedir.

En düşük emekli aylığının minimum fiyat düzeyinde olması gerekmektedir. Emekli aylıkları ortasındaki dengesizliğin giderilmesi için intibak düzenlemesi yapılmalı, aylık bağlama oranları eski seviyesine çekilmeli, emekli aylıkları hesaplanırken ve arıtılırken büyümenin tümü hesaba katılmalıdır.

6-Sendikal Örgütlenmenin Önündeki Maniler Kaldırılmalıdır

Sendikal hakların kullanımının önündeki mahzurlar varlığını sürdürmektedir. Mevzuatımızda yer alan düzenlemelere karşın sendika üyeliğinden ötürü çalışanların kitlesel olarak işten çıkarılmasının önüne geçilememektedir. Toplu iş kontratı sürecinin aktif işlememesi, yetki davaların uzun sürmesi, patronlarının yetki itirazlarının yetki tespitinde bekletici sebep sayılması nedeniyle personellerin toplu iş mukavelesine kavuşmaları gecikmekte; hatta birtakım durumlarda mümkün olmamaktadır. Grev hakkı özgürce kullanılamamaktadır.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) normlarına uygun bir çalışma mevzuatına muhtaçlık her geçen gün artmaktadır. Bu bahiste toplumsal tarafların beklentilerini karşılayacak bir düzenleme hayati değerdedir.

Ülkemiz çalışma hayatının en değerli problemlerinin başında sendikalaşma oranlarının düşük düzeylerde olması gelmektedir. Sendikal örgütlenmenin önünde yasal ve idari engellemeler bulunmaktadır. Son yayımlanan istatistiklere nazaran yaklaşık 17 milyon sigortalı çalışanın yalnızca yüzde 15’i sendikalıdır. Ayrıyeten toplu kontrattan yararlanma oranı da giderek düşmekte ve kayıtlı çalışanların sırf yüzde 10’u toplu iş kontratından yararlanmaktadır. Özel bölümde bu oran yüzde 5’lere kadar gerilemektedir. İşçilerin haklarının güçlendirilmesi için sendikalaşma önündeki pürüzlerin kaldırılmasını talep ediyoruz.

Kayıtdışı istihdamla çaba etmenin en faal yolu sendikal örgütlenmenin artırılmasıdır.

Çalışanların sendikal haklarını işten atılma ve mobbing kaygısından uzak bir halde özgürce kullanabilecekleri hukuksal düzenlemelerin yapılması zaruridir. Güçlü bir iş teminatı sistemi ülkemizde sendikalaşma oranını artıracak ve sendikal hakların kullanılmasını kolaylaştıracaktır. Sonucu tazminata bağlı olan iş garantisi yerine, iş bağını ayakta tutmayı önceleyen mutlak bir iş teminatı talebimizi yineliyoruz.

Sendikal nedenler ve farklı münasebetlerle işten çıkarmalar ve baskılar son bulmalıdır.

7- 696 Sayılı KHK kapsamı dışında bırakılan Kamu Taşeron Çalışanları Daimi Takıma Geçirilsin

696 sayılı KHK’nın kapsam dışında tuttuğu çalışanlar ile 696 sayılı KHK’nın yürürlüğe girmesinin akabinde taşeron firmalarda istihdam edilmeye başlamış olan emekçilerin de daima emekçi takımına geçirilmesi ve bu yolla kamuda taşeron uygulamasına büsbütün son verilmesi, lokal idarelerde personellerin de hiçbir ayrım olmadan kamu emekçisi statüsüne geçirilmesi için gerekli mevzuat değişikliklerinin gerçekleştirilmesini talep ediyoruz.

8-Tasarruf Önlemleri Gerekçesiyle Çalışanların Hakları Aşındırılmasın

Kamu kaynaklarının israf edilmemesi, hukuksuz, adapsız ve kamu faydasına olmayan harcamaların sona erdirilmesi hakikat olsa da tasarruf ismi altında personelin emeğinin karşılığı olarak hak ettiği fiyatı ve toplumsal hakları tarafından bir sonlandırmaya gidilmesi kabul edilemez.

9- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları

İnsan onuruna yakışır iş için, çalışma ortam ve şartlarını güzelleştiren, ölümlü iş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltan ve süreç içinde ortadan kaldırmayı hedefleyen bir yaklaşım temel alınmalıdır. Bunun için kamusal bir personel sıhhati ve iş güvenliği alanı yaratmak için bütünlüklü bir sistem gerekmektedir.

10-Çalışma Hayatında Ayrımcılık Son Bulmalıdır

ILO’nun 190 sayılı Şiddet ve Taciz Mukavelesi ülkemiz tarafından da onaylanmalı ve faal bir biçimde uygulanmalıdır.

İşçi sınıfının önündeki bu pürüzlere ve personellerin yaşadığı bu problemlere karşı üç emekçi konfederasyonu olarak bizlerin ortak tavır alması ve geçmişte olduğu üzere birlikte hareket etmesi hem bir sorumluluk hem de üyelerimize karşı bir misyondur.