İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından yapılan ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nın 2023 yılı sonuçları açıklandı. Araştırmaya göre, üretimden satışlarda en büyük kuruluş, 484 milyar liralık satışlarıyla Tüpraş oldu. Tüpraş’ı, 238 milyar liralık satışla Ford Otomotiv ve 227 milyar liralık satışla Star Rafineri takip etti.
İstanbul Altın Rafinerisi 142,5 milyar TL’lik üretimden satışla dördüncü sırada yer alırken, geçen yıl yedinci sırada bulunan Toyota Otomotiv 127,4 milyar lirayla beşinci sıraya yükseldi. Oyak-Renault ise üç basamak yükselerek 107,2 milyar lirayla 6’ncı sıraya çıktı.
Beyaz eşya devi Arçelik 99,9 milyar TL’yle 7’nci olurken, Mercedes-Benz Türk AŞ ise 94,2 milyar TL’yle 15’inci sıradan 8’inci sıraya yükseldi. Gramaltın Değerli Madenler Rafineri San. Tic. AŞ 89,9 milyar lira ile 9’uncu sıraya yerleşti. Geçen yılki listeye göre beş basamak gerileyen Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları TAŞ, bu yıl 79,5 milyar ile listede 10’uncu sırada yer aldı.
İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan, üretimden satışların 2023 yılında yüzde 42,1 artarak 6 trilyon 375 milyar liraya çıktığını belirtti. Bahçıvan, “2021 ve 2022’ye göre zayıf bir performansa işaret eden bu artışın 2022’nin sonundan itibaren geldiğini iddia etmek güç değildi. Üretimden satışlarda büyüme bir evvelki yıl yüzde 119 iken, 2023 yılında yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine baktığımızda; yavaşlayan global talep, 6 Şubat’ta gerisi arkasına yaşadığımız zelzele felaketleri ve seçimler sonrasında iktisat siyasetlerinde yaşanan değişim belirleyici rol oynadı” dedi.
Asıl dramatik görüntü reel değişimlerde
“Üretimden net satışlardaki asıl dramatik imgeyi gerçek değişimlerde görüyoruz” diyen Bahçıcan şöyle konuştu:
* İSO 500 Büyük kuruluşlarının üretimden satışlardaki gerçek değişimlerine baktığımızda şu sonuç dikkat çekiyor: 2023 bilgileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında, üretimden satışların 2022 yılına nazaran gerçek olarak yüzde 13,8 gerilediği görülüyor.
* Gerçek değişimleri hesaplarken son yıllarda daima yaptığımız üzere bu yıl da, yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandık. Ancak başka taraftan biliyoruz ki 2023 yılı boyunca yıllık enflasyon epeyce değişken bir seyir izledi. Hangi göstergeyi kullanırsak kullanalım, 2023 yılında İSO 500’ün üretimden satışları enflasyonun altında kaldı ve gerçek olarak gerileme gösterdi.
İSO 500’ün ihracatı yüzde 29 düştü
Bahçıvan, İSO 500’ün ihracatının 2022 yılına nazaran yüzde 29 düşüşle 951 milyar dolara gerilediğini, Türkiye sanayi ihracatının ise binde 2 düşüşle 2.456 milyar dolara gerilediğini belirtti. Ayrıyeten, İSO 500 kuruluşlarının kârlılığının da 2023 yılında zayıf kaldığını, faaliyet kârının yüzde 397 artarak 937 milyar liraya çıktığını fakat kârlılık oranının yüzde 12.8’den yüzde 12.5’e gerilediğini söyledi.
Finansman masraflarının 2023 yılında yüzde 925 artarak 533 milyar liraya yükseldiğini belirten Bahçıvan, sanayicilerin elde ettiği kârın yarısından fazlasını finansman sarfiyatlarına ayırmak zorunda kaldığını vurguladı.
İSO 500’ün aktif toplamı
Enflasyon düzeltmesi sonrası İSO 500’ün faal toplamının yüzde 126 artarak 88 trilyon liraya çıktığını tabir eden Bahçıvan, bu artışın büyük kısmının enflasyon düzeltmesinden kaynaklandığını söyledi.
Sonuç olarak, İSO 500 araştırması, sanayi dalının 2023 yılında şiddetli global ve lokal ekonomik şartlara karşın büyümeye devam ettiğini, fakat karlılık ve ihracatta zayıflık yaşadığını ortaya koydu.
Halka açık şirket sayısı 85’e yükseldi
Sermayenin tabana yayılması ve bilhassa sanayi kuruluşlarının kaliteli finansal kaynağa erişimi açısından şirketlerin halka açılmalarının da büyük kıymet taşıdığını, son yıllarda sanayi kuruluşlarında nitelikli finansmana erişim bağlamında paylarını halka açma seçeneğini kullanma eğiliminin arttığını söz eden Erdal Bahçıvan, şöyle devam etti:
* İSO 500 içinde halka açık kuruluşların sayısı 2017-2021 periyodunda 65-69 bandında seyrettikten sonra 2022’de 8 adet, 2023’te 12 adet artarak 85’e yükseldi. Böylelikle İSO 500 içinde halka açık kuruluş sayısı bugüne kadarki en yüksek seviyesine ulaştı.
* Sanayi şirketlerimizin halka açılmaya dönük ilgisinin 2024’te de sürdüğünü görüyoruz ve bu süreci sanayi firmalarımızın sermaye piyasası araçlarını daha fazla kullanması açısından olumlu buluyoruz.
Yüksek enflasyonun ahlaki etkisi
2022 yılında iktisatta rasyonaliteden kopuş ve ekonomik uygulamalardaki ‘gel-git’lerin iktisatta yarattığı tahribatın çok konuşulduğuna vurgu yapan Bahçıvan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
* İSO 500’ün 2023 sonuçlarını bir manada ‘finansal istikrardan uzaklaşmanın ilk etkisinin yüksek enflasyon olacağı, enflasyonist bir büyüme yapısının da nitelikli ve sürdürülebilir olamayacağı’ gerçeğini gösteren mikro bir laboratuvar olarak görmeliyiz.
* Artık hepimiz biliyoruz ki yüksek enflasyon şirket bilançolarında süreksiz bir illüzyon yaratıyor. Vakit geçtikçe gerçeklerle yüzleşiyoruz. İSO 500’ün temel göstergelerinin bize söylediği de bu.
* Bizim gerçek dal olarak yaşadıklarımız bir yana; yüksek enflasyonun kamu maliyesi, mali dünya ve hepsinden de değerlisi toplumda yaratmış olduğu hasar büyük. Zira enflasyon yalnızca ekonomik bir hasar değil, sosyolojik, ruhsal ve en kıymetlisi ahlaki, etik bir tesir de yaratıyor.
