Satürn’ün halkaları, bir zamanlar Dünya’da da mı vardı?

Avusturalya’daki Monash Üniversitesi’nden üç bilim insanı tarafından yürütülen ve Earth and Planetary Science Letters mecmuasında yayınlanan yeni bir araştırma, gezegenimizde bulunan ve neredeyse 500 milyon yıllık olduğu düşünülen meteor çarpması kraterlerini inceliyor.

Bu araştırmaya nazaran kraterleri oluşturan uzay cisimlerinin asteroit neslinden gelmiş olmaları pek mümkün değil. Bunun yerine araştırmacılar, Dünya’nın etrafında bir vakitler Satürn üzere halkalar olduğunu ve vakit içerisinde bu halkaların kesimlerinin atmosferden geçerek gezegen yüzeyine yağdığını öneriyor. Şayet bu teklif doğruysa, Dünyamızın ikliminin evrimi hakkında düşünme halimiz de temelden değişebilir.

Bu teklif, göründüğü kadar sıra dışı da olmayabilir. Hatta Dünya’nın bir halkaya sahip olmamasının dikkat cazibeli bir özellik olduğu bile söylenebilir. Satürn’ün halkaları yakın etrafımızdaki en dikkat alımlı halka sistemi olsa da, araştırmanın müellifleri, Güneş Sistemi’ndeki öteki büyük gezegenlerin tamamının farklı yapılardaki halkalara sahip olduğunu belirtiyor ve ayrıyeten Mars’ın da bir vakitler kendi halkalarına sahip olduğunu öneren birtakım ispatlar bulunuyor.

Bilim insanlarının inceledikleri çarpmalar, 485 milyon yıl evvel başlayan ve yaklaşık 42 milyon yıl süren Ordovisyen jeolojik döneminde ortaya çıkanlardan oluşuyor. O periyot sırasında Dünya sıra dışı sayıda meteor çarpması yaşamıştı ve araştırmada bu çarpmalardan 21’i incelendi. Araştırmacılar, kraterlerin kimyasal yapılarını ve pozisyonlarını incelediler. Kimyasal yapı incelemelerinde ekseriyetle L kondrit meteoritlerinde bulunan materyallerin çok daha büyük oranda bulunduğu keşfedildi ve bu da meteoritlerin tek bir asteroidin parçalanmasıyla ortaya çıktığını öneriyor. Kraterlerin pozisyonları da bir öteki değerli işaretti. Meteoritler ekseriyetle rastgele noktalara düşerken, incelenen çarpmaların büyük bir kısmı ekvatorun 30 derece yakınında yer alıyordu. Araştırmacılar, bu çarpmaların rastgele bir biçimde bu türlü dağılmış olma ihtimalinin 25 milyonda 1 üzere çok düşük olduğunu söylüyor.

Halkanın oluşumunun ise Dünya’ya çok yakından geçen bir asteroitten kaynaklandığı öneriliyor. Bir asteroidin Roche sonunu, yani gelgit kuvvetlerinin asteroidin yapısal sağlamlığını bozabildiği kritik arayı geçmesi durumunda, asteroidin parçalanarak geriye gezegenin yörüngesinde dönen kesimler bırakması mümkün oluyor. Daha sonra geçen milyonlarca yıl içerisinde de bu modüller yavaş bir biçimde gezegen yüzeyine düşüyor yahut atmosferde yok oluyor. Lakin büsbütün yok olana kadar, gezegenin etrafında etkileyici bir halka olarak dolaşmaya devam ediyorlar.

Dünya’nın etrafında bu türlü bir halkanın var olması, gezegen yüzeyinde yarattığı gölge ve ışık yansıtma tesirleriyle iklimi büyük oranda etkileyecektir. Ayrıyeten halkanın kesimlerinin meteoritler olarak gezegene düşmesi de ortaya çıkan toz bulutları ile ek bir tesir yaratacaktır. Toz bulutları ışık geçişini azaltarak soğutma tesiri yaratırken, karbon dioksit de dahil olmak üzere atmosfere yayılan gereçler atmosferin kimyasal yapısını değiştirecektir.

Ancak, araştırmacıların da kabul ettiği üzere bu teklifin kimi sıkıntıları bulunuyor. Öncelikle, incelenen kraterler, meteoritlerin temel olarak iki farklı çağda gezegene düştüğünü gösteriyor. Araştırmacılar, neden kraterlerin tıpkı devirde oluşmadığını açıklayabilecek birtakım tekliflerde bulunsalar da, şimdi bu teklifleri desteleyecek ispatlar bulunmuyor. Ayrıyeten araştırmacılar, ekvator etrafındaki tortul kayaçların jeolojisinin daha fazla incelenmesi gerektiğini de belirtiyor.