En eski pamuklu dokumalardan biri olan beledi dokumanın temelleri 16. yüzyıla dayanıyor. Tarihi kayıtlarda bu dokuma cinsine Tire ve Bursa’da rastlanıyor. Osmanlı’da padişah kaftanlarında da kullanılan tescilli “Tire Beledi Dokuması”, son ustalardan Saim Bayrı’nın torunu Nurefşan Yaykal’ın 6 yıl evvel kurduğu atölyede yaşatılıyor.
1908 tarihli Aydın Vilayeti Salnamesine nazaran ilçede 60 el tezgahı bulunurken, teknolojinin gelişmesi ve öteki dokuma çeşitlerine nazaran daha güç öğrenilmesi nedeniyle hem usta hem tezgah sayısı süratle azaldı. Tire’de belediye ve ticaret odasının teşebbüsleri sonucu bu dokuma çeşidi, geçen yıl Türk Patent ve Marka Kurumunca “Tire Beledi Dokuması” ismiyle tescillendi.
Beledi dokumaları 24 çerçeveye, 16 ya da 13 pedalla kumanda edilebilen tezgahlarda dokunuyor. Bu tezgahlarda ortaya çıkan dokuma, çok sağlam olmasıyla dikkati çekiyor. Kıyafetin yanında çanta, ayakkabı, döşeme ve perdelik olarak da kullanılıyor.
KÜLTÜR MİRASINI YAŞATIYOR
Son beledi ustalarından 88 yaşındaki Saim Bayrı’nın torunu Nurefşan Yaykal da 6 yıl evvel bu kültürü yaşatmaya çalışanlardan biri olmak ismine kolları sıvadı. Dokuma sanatına dedesiyle başlayan ve annesiyle devam eden Yaykal, bu profesyonel sanatı yeni bir boyuta taşımaya karar vererek kendi atölyesini açtı. Atölyede şahsa özel ceket, çanta, kravat ve seccade üzere eserler tasarlayan Yaykal, beledi dokumanın tanıtımı ve daha geniş kitleler tarafından öğrenilmesi için çağdaş eserler tasarlayıp, farklı projeleri hayata geçiriyor. Yaykal, bilhassa dokumada kullanılan iplikler ve desenlerde yenilikler yaparak, beledi dokumanın farklı hallerde de kullanımını amaçlıyor. Akademisyenlerle iş birliği yaparak çağdaş dokuma anlayışı ile klâsik beledi dokumayı özgünlüğünü bozmadan harmanlıyor. Bu çalışmalar, hem lokal hem de memleketler arası arenada büyük ilgi görüyor. Beledi dokumanın sağlamlığı ve çok istikametli kullanımı sayesinde, bilhassa mobilya döşemesi, mesken dokumacılığı ve moda dünyasında büyük bir potansiyelin oluştuğu belirtiliyor.
Ürünleri, resmi kurumlar ve Tire Ticaret Odasının takviyesiyle toplumsal medyadan da tanıtarak sattığını anlatan Nurefşan Yaykal, el emeği bu bedelli eserleri daha geniş kitlelere ulaştırmayı hedefliyor. Yaykal, “Ürünlerimiz çok ilgi görüyor, çünkü el emeği ve zahmetli bir süreçten geçiyor. Şimdi internette dünya genelinde bu tarz ürünlerin rağbet gördüğü bir sitede ürünleri sergileyip pazarlıyorum. Beledi dokuma sanatının beşinci kuşak ustası olmak benim için büyük bir sorumluluk. Tire Beledi Dokuması, bu ilçeyle özdeşleşmiş bir kültürel miras. Yalnızca burada yaşatılıyor. Tire’nin adı bu dokuma sanatıyla yükselecek. Hedefim, bu sanatı tüm dünyaya duyurmak.” dedi.
