Erzincan İliç’teki maden faciasının üzerinden 9. gün geçti, “yeni heyelan riski var” denerek durdurulan milyonlarca metreküplük siyanürlü toprağın altında kalan 9 emekçiyi arama çalışmaları hala tekrar başlatılmadı.
Anagold şirketi, ortakları ve taşeronlarıyla ilgili ihmal ve suiistimal savlarının gerisi ardı kesilmezken, Bağımsız Maden Personelleri Sendikası 10 hususta facianın röntgenini çekti.
Sendika facianın 9. gününde, birinci andan itibaren bölgede olan heyetinin müşahedeleri ile hazırladığı “Öncesi ve Sonrası ile 13 Şubat” raporunu paylaştı.
‘DÜNYANIN EN UCUZ, EN DÜŞÜK MALİYETLİ ALTIN MADENİ’ OLMA GAYESİ
Bağımsız Maden Emekçileri Sendikası’nın 10 unsurluk raporunda ortaya çıkan en temel gerçek “Daha süratli ve daha fazla üretim için bütün hudutlar aşılması” oldu:
🔶 CEO Edward Dowling’in tabiriyle “Dünyanın en ucuz, düşük maliyetli altın madeni” olma amacı, çalışmanın her seviyesine yansıtılmıştır.
🔶 Liç yığma yapılan alan için uygun standart en fazla %10-12 eğim ve geniş bir alan olmasına karşın Anagold %75-80 eğim oranına kadar dik bir alanda yığma yapmıştır.
🔶 En fazla 25. kata kadar çıkmanın makul olduğu bilinmesine karşın 13 Şubat’ta yığma alanında 33 kat bulunmaktadır.
🔶 13 Şubat günü olayın gerçekleştiği saat 14:28 öncesinde de alanda, liç yığını üzerinde ve sahanın etrafında iş makineleri için yapılmış yollarda (stabilize yığma ve sıkıştırma yapılarak inşa edilmiş olmasına rağmen) olağandışı çatlaklar personeller tarafından tespit edilmiş, fotoğraflanmış ve hem şirketin risk bildirim sistemi üzerinden hem de öteki yollarla yetkililere bildirilmiştir. Buna karşın gereken tedbirler alınmamıştır.
🔶 Avrupa ve ABD’deki emekçilerle birebir işi yapan çalışanlar Türkiye’de inançsız, garantisiz, tedbirsiz, düşük fiyatlı ve baskı altında çalıştırılmaktadır. Personellere dünyada misal işlerde çalışanlardan en az 7 kat daha ucuza çalışma dayatılmıştır.
🔶 Bakanlık kontrollerini de içeren bütün süreçler boyunca Anagold’un etrafındaki siyasi-idari-ekonomik alaka ağı da tespit edilmiştir.
Raporun tam metni şöyle:
Öncesi ve Sonrasıyla 13 Şubat
1) Altın arama ve üretim faaliyeti Avrupa ve ABD dahil dünyanın birçok yerinde yapılmaktadır. Fakat tıpkı şirketler emekçi sıhhati ve iş güvenliği, fiyat düzeyi, kullanılan yollardaki farklılıklarla Avrupa ve ABD’de öbür, Türkiye’de öbür çalışma sistemleri kurmuş durumdadır. Avrupa ve ABD’deki personellerle birebir işi yapan personeller Türkiye’de inançsız, teminatsız, tedbirsiz, düşük fiyatlı ve baskı altında çalıştırılmaktadır. Emsal formda etrafa verilen ziyanla ilgili de ABD ve Avrupa’da çok daha sıkı tedbirler gündeme gelirken Türkiye’de bu tedbirler aşılması gereken yasal pürüzler olarak görülmektedir. Çalık Holding’in 13 Şubat sonrası söylediği “Biz yalnızca finansal ortağız” açıklaması bu manaya gelmekte, Çalık Holding’in siyaset-bürokasi-idare ilişkileri
aracılığıyla emekçilere ve etrafa yönelik her türlü kuralsız davranışın korunması garanti altına alınmaktadır.
Bu iç karşılaştırmadan bağımsız olarak bütün dünyada altın arama ve üretim faaliyetinin küçük bir azınlığın servet biriktirmesi için yapıldığını, bu uğurda emekçilerin emek sömürüsüne ve tabiatın metalaştırılmasına dayandığı unutmamak gerekir.
2) 13 Şubat öncesi periyotta de ana firma Anagold ve Çiftay başta olmak üzere taşeron şirketlerde çalışan emekçiler için gerekli personel sıhhati ve iş güvenliği tedbirlerinde kıymetli eksikler bulunmaktadır. Gözlük kullanımı üzere çalışanların alması gereken müdafaa seviyesi düşük tedbirlerdeki eksiklikler Anagold tarafından sert cezalandırmalara mazeret edilmektedir. Lakin ısı seviyesi 1000 Santigrat derecenin üzerindeki ekipmanlara çalışanların yaklaşmadan çalışabilmesini sağlayan sistemlerin bozulunca tamir edilmesi üzere kolay tedbirler de dahil olmak üzere; şirketin alması gereken asıl esirgeyici tedbirleri almadığı tespit edilmiştir.
13 Şubat günü olayın gerçekleştiği saat 14:28 öncesinde de alanda, liç yığını üzerinde ve sahanın etrafında iş makineleri için yapılmış yollarda (stabilize yığma ve sıkıştırma yapılarak inşa edilmiş olmasına rağmen) olağandışı çatlaklar çalışanlar tarafından tespit edilmiş, fotoğraflanmış ve hem şirketin risk bildirim sistemi üzerinden hem de öteki yollarla yetkililere bildirilmiştir. Buna karşın gereken tedbirler alınmamıştır. Ek olarak,
özellikle son 1 ay içerisinde emekçiler riskin büyük olduğu konusunda telaş duyduklarını tekraren kere lisana getirmişlerdir. Gün içerisinde çalışma alanının bir kısmı kapatılmıştır fakat bu kısım tedbir alınması gereken yer olmamakla birlikte bu bilgi dahi emekçilere tam ve sağlıklı biçimde iletilmemiştir. Acil durum planı devreye sokulmamış, personellerin alandan uzaklaşmasını sağlayacak siren çalma vb. çok temel yollar dahi
kullanılmamıştır. (EK-1)
Yıllardır liç yığma alanının 200 Metre kadar yakınında dinamit patlatma sürecine devam edilmektedir. Bunun da liç yığma alanının kaymasındaki etkenlerden biri olduğu sav edilmektedir. Benzeri biçimde Çakmaktepe-Ardıçlık mevkiinde yapılan dinamit patlatma süreçleri de Kazım Karabekir ve Abdullahpaşa Mahallelerinde yaşayan çocuklar başta olmak üzere bütün İliç halkını ağır halde etkilemektedir. Her gün saat 12:15’te yapılan patlatmalar zelzele gibisi bir tesir yaratmaktadır. Anagold’un 13 Şubat’tan sonra iptal edilen etraf müsaade ve lisansları ortasında bu bölgeye yönelik lisansın yer almaması halkta kuşku uyandırmaktadır. (EK-2)
13 Şubat ve sonrasında maden alanında Anagold ve devlet yetkilileri tarafından personellerin inançta olabileceği söylenen bir “yaşam konteyneri” bulunduğu sav edilmiştir. Lakin bölgede bu fonksiyonu görebilecek nitelikte bir konteyner olmadığı, bahis konusu konteynırların emekçilerin dinlenme müddetlerinde çay-kahve içmek için kullandıkları, yaygın olarak kullanılan kolay konteyner tiplerinden olduğu ve güvenlik açısından farklı bir özellik
taşımadığı çalışanlar tarafından tabir edilmektedir. Şirket yetkililerinin bu açıklamaları yeraltı kömür madenlerinde Soma sonrası gündeme gelmiş ve kamuoyu tarafından bilinirlik kazanmış “yaşam odası” gibisi tedbirlerin Anagold tarafından da alındığına yönelik yanlış bir algı yaratmaya yönelik sözlerdir.
3) Kimyasal kullanımı (Anagold bünyesinde yapılan üretimde 40’tan fazla kimyasal kullanıldığı bilinmektedir.) ve basınç ve sıcaklık üzere işi tehlikeli hale getiren birçok faktörün bulunduğu bir işyerinde kapasitenin üstünde üretim baskısı iş kazalarının ve cinayetlerinin esas sebeplerinden biridir. Ana firma Anagold ve Çiftay başta olmak üzere tüm taşeronlarda, bilhassa 2018-2019’dan beri ağırlaşan bir üretim baskısı vardır. Personellerin maddi çıkarı, sağlıklı çalışarak ulaşılması mümkün olmayan üretim amaçlarına bağlanmıştır ve bu maksatların üst seviye yetkililerden en alt seviye çalışanlara kadar silsile halinde harfiyen uygulanması için iş modeli buna
göre dizayn edilmiştir. Daha süratli ve daha fazla üretim için siyanür kullanımında makul kabul edilebilecek sonlar aşılmıştır. Tekrar kullanılmak üzere dönen siyanür ölçüsünün hesaplanandan düşük olması sebebiyle, kullanıldığı bölgede biriktiği öngörülmüş olmasına karşın bu konu önemsenmemiş; bunu soran emekçilere yanıt olarak buharlaştığı söylenmek suretiyle çalışanlar yanıltılmıştır. Her durumda üretimin devam etmesi ve artırılması ismine bütün hudutlar kademeli olarak aşılmıştır.
Şüpheli tabirlerinden anlaşıldığı üzere Anagold, çalışanlara yığma alanında 36. kata kadar çıkılabileceğini söylemiştir. Lakin 18. kattan sonra riskin arttığı bilinmekte, çalışanlar ve bilim insanlarının görüşleri çerçevesinde en fazla 25. kata kadar çıkmanın makul olduğu anlaşılmaktadır. 13 Şubat’ta yığma alanında 33 kat bulunmaktadır ve bunun siyanürlü toprak üzerindeki baskıyı artırarak alt katlardan patlamasına sebep olduğu düşünülmektedir. Ayrıyeten liç alanı hem üst hem de geriye hakikat genişleterek büyütülmüştür. Liç yığma yapılan alan için uygun standart en fazla %10-12 eğim ve geniş bir alan olmasına karşın Anagold %75-80 eğim oranına kadar dik bir alanda yığma yapmıştır. Etrafta standartlara uygun alanların da mevcut olduğu lakin tercih edilmediği, taşıma maliyetlerini düşürmek için riskli olmasına karşın üretim alanının yakınına yığma yapıldığı çalışanların tabirleriyle ve etraf keşfiyle tespit edilmiştir.
Yine yığma alanında kullanılan çimento kalitesi ve ölçüsü da maliyetleri düşürme emeliyle yıldan yıla düşürülmüştür. Bunun da toprağın geçirgenliğinde azalmaya sebep olarak olaya tesir ettiği düşünülmektedir.
Kayan toprak, Anagold’un faaliyete geçtiği 2009-2010 yıllarından itibaren yaptığı ayrıştırma sonucunda kalan toprağın tamamıdır. Olağan kaideler altında, en geç 2018-2019 periyodunda öbür bir yığma alanı açılmış ve sonraki üretimden kalan siyanürlü toprağın oraya yığılmış olması gerekmektedir. Lakin tekrar maliyeti azaltma siyaseti sebebiyle bu yapılmamış, liç yığma alanı üste yanlışsız genişletilmiştir.
4) Fiyatlar faaliyete geçildiği 2009-2010 yıllarından beri kademeli olarak düşürülmüştür. CEO Edward Dowling’in tabiriyle “Dünyanın en ucuz, düşük maliyetli altın madeni” olma amacı, çalışmanın her seviyesine yansıtılmıştır. Böylelikle birebir işi yapan personeller ortasında fiyat açısından farklılıklar meydana getirilmiştir. 19.000-20.000 TL fiyat seviyesinde çalışan emekçiler tespit edilmiş olup, görece daha âlâ görünen fiyatlarda ise temel çıkar değil yan haklarla (prim, ikramiye vb.) elde edilen gelir tesirli olmuştur. Bu personeller açısından fiyat konusunda güvencesizlik yaratmıştır. Şirket yetkilileri ise 13 Şubat sonrası süreç dahil olmak üzere, yan haklarla şişirilmiş gerçek olmayan fiyat bilgilerini kamuoyu ve yetkililerle paylaşarak gerçek fiyatları gizlemiştir. Alınan fiyatlar enflasyon karşısında günden güne erimiş olmasına karşın refah hissesi gibisi düzenlemeler kaldırılmış; toplu iş mukavelesi sürecinde, gerçeği yansıtmayan enflasyon oranına ek olarak sadece yüzde 4 artırım oranı belirlenmiştir. Yapılan işin tehlike seviyesi ve hem teknik hem de bedenen zorlukları düşünüldüğünde alınan fiyatların düzeyi standartların çok gerisindedir. Dünyada misal işlerde çalışanlardan en az 7 kat daha ucuza çalışma dayatılmıştır. Altın madenciliğinin başlamasıyla bölgedeki hayvancılık üzere öbür geçim kaynaklarının kademeli olarak tasfiye edilmesi de şirketin elini güçlendirmiş ve zarurî çalışmayı pekiştirmiştir. Personellere gereken dinlenme mühletleri sağlanmamış, fazla mesai olağan hale getirilmiş, fazla mesaiye kalmak istemeyenler tehdit edilmiştir. Bilhassa Bakanlığın kısa periyodik kapatma kararından sonra maden tekrar faaliyete geçtiğinde “bu açığı kapatmak için” çalışanlar daha uzun mesaiye ve üretim baskısına maruz bırakılmıştır. Fiyat ve mesai saatlerinde geriye yanlışsız gidiş, emekçilerin ve amirlerin çalışma motivasyonunu kaybetmesine sebep olmuştur. Huzurlu bir çalışma ortamının oluşması engellenmiş, çalışanlar adeta bir makinenin kesimine dönüştürülmüştür.
17 Şubat 2024’te taşeron Çiftay personelleri siyanürlüğü toprağı kaldırıp taşımak üzere işbaşı yapmaya çağrılmıştır. Çiftay çalışanlarının olağan durumda yaptığı iş dinamit patlatma sonra elde edilen cevherli toprak ve taşları ayrım yapılacak alana taşımaktır, hiçbir kimyasalla direkt temasları yoktur. Personellerin değerli bir kısmı eğitim ve donanımı olmayan bu işi yapmaya zorlandıklarında itiraz etmiş, işi yapmaktan kaçınmıştır. Çiftay idaresi buna karşı emekçileri kendi iradeleriyle çalıştıklarına dair bir kağıt imzalayarak işbaşı yapmakla 3 ay fiyatsız müsaadeye çıkmak ortasında bir seçime zorlamıştır. 18 Şubat gecesi itibariyle alanda 10-20 cm kaymalar ve göçük riski olduğu için arama-kurtarma dahil bütün çalışmalar durdurulmuştur. Bu durum, Çiftay personellerinin çekincesini haklı çıkarmıştır. Anagold personellerine ise 19 Şubat 2024 tarihi itibariyle 1 Nisan 2024 tarihine kadar idari müsaadeli oldukları bildirilmiştir.
5) Emekçiler üzerinde mobbing ve baskı ağır biçimde uygulanmıştır. Bir gereksinimi ya da talebi olan personeller işten atılmakla tehdit edilmiş, çalışma boyunca açıkları aranarak baskılanmıştır. Çalışma şartlarına en ufak dahi olsa itiraz eden personelleri daima savunma vermeye çağırarak yıldırma siyaseti izlenmiş, yevmiye kesintisi ile cezalandırma olağan hale getirilmiş, çalışanlar aleyhinde daima tutanak tutulmuştur. Bilhassa personellerin dava yoluna götüremeyecekleri “cezalandırma üzere görünmeyen cezalandırma” prosedürleri tercih edilmiştir. Personeller hasta olup rapor aldıklarında dahi bu devamsızlığın bedeli olarak fazla fiyat alabilecekleri resmi tatillerde yapılan çalışmaya çağrılmama sonucu ile karşılaşmıştır. Benzeri biçimde şirketin Cumhuriyet’in 100. yılı münasebetiyle yelek vereceğini duyurduğu e-postaya, bunu makûs çalışma şartları altında “sus payı” olarak gören ve sadece kabul etmeyeceklerini söz eden bir e-postayla yanıt veren emekçiler 4 günlük yevmiye kesintisiyle cezalandırılmıştır. Personellerin çalışma alanlarında araç ve servislere manzara ve ses kaydı yapan aygıtlar yerleştiren Anagold, bu uygulama Şahsî Dataların Korunması Kanunu kapsamında yasal olmadığı için personelleri onay dokümanı imzalamaya zorlamıştır. Tekrar de imzalamayan çalışanlar de dahil olmak üzere bütün personelleri kayıt altına almış, rastgele bir personele baskı uygulamak istediğinde bu kayıtları kullanmıştır. Emekçiler 13 Şubat’tan sonra yapılan görüşmelerde bu aygıtlar yerine araçlara takip aygıtları konulsaydı, göçük altında kalan çalışanların bir kısmının bulunabileceğini söz etmiştir.
13 Şubat’tan 5 gün evvel; olağan çalışmaya ek olarak şirketin Acil Müdahale Ünitesinde (ERT) istekli olarak bulunan çalışanların bu vazifeden ayrılmak istemesi “toplu eylem” olarak değerlendirilmiş, personeller 13 Şubat gününde bu hususta savunma vermeye zorlanmıştır. (EK-3)
6) Şirket tarafından sendikal özgürlükler tanınmamış, emekçilere sendikal sebeplerle baskı uygulanmıştır. Emekçilerin daha evvel üyesi bulundukları yetkili sendika Türkiye Maden-İş, bu çalışma şartlarının emekçilere dayatılmasında aracı kılınmış, şirketle bir arada hareket etmiş, çalışanları teskin etme ve hatta tehdit etme vazifelerini şirket adına
yürütmüştür. Şirket de attığı maillerde Türkiye Maden-İş’ten sık sık “sendikamız” diye bahsederek; emekçileri bu sendikadan istifa etmemeleri için tehdit etmiştir.
13 Şubat’tan 2 hafta evvel Türkiye Maden-İş’ten toplu olarak istifa eden emekçiler, faciadan 3 gün evvel Bağımsız Maden-İş’e üye olmaya karar vermiştir. Bu karar şirket tarafından öğrenildiğinde personellere toplu E-Posta gönderilerek Türkiye Maden-İş’in propagandası yapılmış ve şirketin tek muhatap olduğu sendika olarak lanse edilmiştir. Çalışanların maddeden doğan haklarını kullanması, hak arama özgürlükleri kapsamında garanti altında olan iş yavaşlatma, iş durdurma ve gibisi aksiyonlarda bulunması durumunda; işten çıkarmak da dahil her türlü disipliner yaptırımla karşılaşacağı söz edilmiştir. Her ne kadar “herkesin istediği sendikaya üye olabileceği” söylense de bu yapılan sendikal özgürlüklerin engellenmesinin tipik bir örneğidir. (EK-4)
İşçilerin sırf şirketin “resmi” olarak andığı sendikayla yürüttükleri toplu pazarlık sürecinde hak arayabileceklerini tabir eden şirket; hem resmi sendika formunda söz ettikleri Türkiye Maden-İş’le olan bağları hem de sıkı disipliner personel aleyhtarı tavrı sebebiyle “resmi grev hakkı” üzere hak arama yolları dahi engellenmiştir. Son yapılan toplu iş mukavelesi öncesi süreçte, emekçiler önerilen artırım oranından mutlu olmamış ve sendikaya toplu pazarlık periyodunun yasal haklarından biri olan grev yapma önerisi götürmüştür. Türkiye Maden-İş, bu teklife evvel grev aykırısı propaganda yaparak cevap vermiş, sonra personellerin seçimi grevden yana olmasına karşın bu kararı tanımamış ve personellerin iradesinin tersine toplu iş mukavelesine kendi kararıyla imza atmıştır. Grev tartışması yapılan periyotta Anagold ve Türkiye Maden-İş ortasında çoktan mutabakata varıldığı ve Türkiye Maden-İş’in personellere bunu açıklamadığı daha sonradan öğrenilmiştir. Personellerin kendi temsilcilerini kendi belirlemesi talebi de Türkiye Maden-İş tarafından hem bu süreçte hem de öncesinde kabul edilmemiştir. Toplu iş
sözleşmesi, iş kolunun muhtaçlıkları düşünüldüğünde uzun sayılabilecek 3 yıllık mukavele halinde dayatılmıştır. 28 Ocak 2024 tarihinde Anagold personelleri bir çok bahisteki meselelerinin çözülememesi sebebi ile Türkiye Maden-İş sendikasından istifa etmiştir.
Anagold şirketi 7 Şubat 2024 tarihinde toplu iş mukavelesine tabi olan tüm üyelerine yatırması gereken 10.000 TL’yi (imza parası olarak) yalnızca Türkiye Maden-İş’ten istifa etmeyen emekçilere ödemiştir. Hedef bu sendikadan istifayı önlemek, istifa edenleri fiyat ile tehdit ederek tekrar bu sendikaya üye yapmaktır. 2022 yılında maden alanında yaşanan siyanür kaçağı sonrasında Anagold’un 3 ay kapatılması kararının akabinde Türkiye Maden-İş üyesi olan personellere “Sendikamız olarak patronluğun kurulduğu birinci günden itibaren personel sıhhati ve güvenliğine, etrafa, velhasıl beşere ve tabiata verdiği ehemmiyet ve hassasiyete sonuna kadar kefil ve şahidiz” sözlerine yer verdiği bir ileti göndererek işveren yanlısı tavrını ibret verici bir halde belgelemiştir. 13 Şubat’tan şimdi 6 ay evvel Anagold yöneticilerini ziyaret eden Türkiye Maden-İş, yöneticilere armağanlar verirken çektirdiği fotoğrafları sitesinde paylaşmıştır. (EK-5, EK-6)
Söz konusu sendika, örgütlü olduğu işyerlerinin tamamında patron çıkarları doğrultusunda hareket etmesiyle ünlenmiştir. En trajik örneği Soma’da üretim zorlamasıyla katledilen 301 maden emekçisinin de bu sendikanın üyesi olmasıdır. 301 maden emekçisinin eşleri çocuklarının maden işverenlerine yönelik açtığı davalarda bu sendika tartışmasız bir formda vefatlarında kendisinin de sorumlu olduğu üyelerinin değil, Soma Holding işveren ve yöneticilerinin yanında taraf olmuştur.
7) Faciaya giden süreçte tespit edilen en kıymetli noktalardan biri şudur: Anagold, emekçi sıhhati ve iş güvenliği tedbirlerinde kesintiye gitmek ve çalışanları daha uzun müddet daha ağır çalıştırabilmek için iş modelini üstten aşağı şekillendirmiştir. Bu süreçte, çalışanların sıhhatini görece önemseyen yahut hedeflenen üretimin makul olmadığını tabir eden, deneyim ve bilgi sahibi olan mühendisler yerine daha ucuza çalıştırabildikleri, deneyimsiz ve şirket talimatlarını harfiyen uygulamak kaydıyla işe alınan genç mühendis ve yöneticiler çalıştırmıştır.
13 Şubat sonrası başlayan soruşturma sürecinde gözaltına alınan 8 bireyden; Kanadalı Jain Ronald Guille, Murat Bayraktar, Soysal Doğan, Şenol Demir, Abdülkadir Cansız, Hüseyin Üstündağ tutuklanmış, Mehmet Türk ve Ali İstek Kalender de tabirlerinin akabinde özgür bırakılmışlardır. Daha sonra Anagold’un Türkiye Müdürü Cengiz Demirci de gözaltına alınmış fakat eksper raporunun tamamlanmadığı gerekçesiyle hür bırakılmıştır. Uzman raporunun tamamlanmaması yaygın uygulamada kanıtları karartma kuşkusu ile birlikte kıymetlendirilerek tutuklama sebebi olarak uygulanırken bu soruşturmada Cengiz Demirci lehine yorumlanmıştır. Anagold’un üst seviye yöneticilerinden şimdi öbür gözaltına alınan olmamıştır.
13 Şubat’tan sonra gözaltına alınanlardan biri de, uzun vakittir Anagold’a karşı muhalefetiyle kamuoyunun tanıdığı Sedat Cezayiroğlu olmuştur. Cezayiroğlu, TCK 217-A kapsamında “halka aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçu” kapsamında gözaltına alınmıştır. İlgili hususun kapsamı “Sırf halk ortasında telaş, kaygı yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu nizamı ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli halde alenen yayma” hareketleridir.
Cezayiroğlu sözünün akabinde hür bırakılmış lakin hakkında isimli denetim uygulanmaktadır. Bu kapsamda kendi köyünün de içinde olduğu bölgeyi kapsayacak formda Anagold’a 3 kilometreden fazla yaklaşmama yaptırımıyla karşı karşıyadır.
Kayırmacılık ve eşitsizlik de Anagold’un doğal işleyişi haline gelmiştir. Çalışanların talep ve gereksinimleri Erzincanlı olup olmamasına, Türkiye Maden-İş temsilcilerinin yakını olup olmamasına vb. kriterlere nazaran karşılanmış ya da cevapsız bırakılmıştır.
8) Çalışanların ek prim ödemeleri devamlılık kaidesine bağlanmıştır. Bu madencilik iş kolunda sıklıkla görülen ve emekçi aleyhine sonuçları bilinen bir modeldir. Fakat Anagold’da devamsızlığa ek olarak iş kazası geçirilmesi de prim kesintisine neden olmaktadır. Belirlenen müddet içerisinde taşeronlarda çalışanlar da dahil olmak üzere rastgele bir
işçinin iş kazası geçirmesi ve bunun tutanak tutularak kayda geçilmesi durumunda bütün Anagold emekçilerinin primi kesilmektedir. Bu uygulamayla iş kazası oranı gerçeği gizlenmekte ve çalışanların iş kazası tutanağı tutulmaması için birbirleri üzerinde baskı yapması hedeflenmektedir. Bir emekçi iş kazası geçirdiğinde; bunu tespit ettirmek ve uzun müddette de olsa buna bağlı haklarını kullanmakla ek prim almak ortasında bırakılmaktadır. Böylelikle Anagold personel sıhhati ve iş güvenliğine dair sorumluluklarını fiilen ve hukuken askıya almaktadır.
9) Anagold şirketi, maden alanında genel operasyonu çabucak her detayıyla yürütmesine karşın çok katmanlı bir taşeron yapısı inşa ederek sorumluluklarından kaçmaktadır. Kendi bünyesinde 402’si mavi yakalı 600 civarı emekçi çalıştıran Anagold’un en büyük taşeronu Çiftay’da yaklaşık 1100’ü mavi yakalı, 200’ü beyaz yakalı olmak üzere 1300’den fazla emekçi çalışmaktadır. Alanda daha 50-70 ve daha az emekçi çalıştıran çok sayıda taşeron firma da bulunmaktadır. Bu yapının doğal sonuçlarından biri personellerin inançlı çalışma şartlarına dair Anagold’un direkt sorumluluğunun gizlenmesidir. 13 Şubat sonrasında hazırlanan birinci ön eksper raporunda Anagold’un “tali kusurlu”, taşeron şirketlerin “asli kusurlu” olarak kabul edilmesi bu taşeronlaştırmanın aldatıcı imajıdır. Halbuki alanda çalışan personellerden alınan bilgiler doğrultusunda bütün taşeron şirketlerin Anagold’un buyruk ve talimatları altında ve onun iş planına sıkı sıkıya bağlı olarak çalıştıkları nettir. 13 Şubat günü ile ilgili olarak bu tespitin eksik yapılması temel sorumluların kıymetli bir kısmının görmezden gelinmesi sonucunu doğuracaktır. Göçük altında kalan emekçilerden Abdurrahman Şahin ve Hüseyin Kara taşeron Kar-Sa Şirketi’nde borulama grubunda, Şaban Yılmaz taşeron Asil Çöpler Şirketi’nde kepçe operatörü, Fahrettin Keklik ana firma Anagold Madencilik’te idari işler işçisi, Ramazan Çimen ve Kenan Öz ana firma Anagold Madencilik’te kırıcı süpervizörü, Adnan Keklik ana firma Anagold Madencilik’te ADR kıdemli süpervizörü, Uğur Yıldız taşeron Çiftay Şirketi’nde kamyon sürücüsü, Mehmet Kazar taşeron Asil Keklik Şirketi’nde operatör olarak çalışmaktadır. Bu tablo hem taşeronlaşmanın sonuçlarını hem de maden alanı ve etrafında çalışan bütün emekçilerin taşeron ya da ana firma fark etmeksizin risk altında çalıştığını göstermektedir. Bundan sonraki süreçlerde bu durum göz önüne alınarak hareket edilmelidir.
10) Bakanlık kontrollerini de içeren bütün süreçler boyunca Anagold’un etrafındaki siyasi-idari-ekonomik münasebet ağı da tespit edilmiştir. Sömürge madenciliği tarifi, Anagold ve Türkiye’nin dört bir yanında yapılan madencilik pratiğinin politik, hukuksal, ekonomik örüntülerini izah etmekte yetersiz kalmaktadır. Monopol eleştirisiyle, kaba bir anti emperyalizm vurgusuyla; gerçek bağlantı tabanlarını açığa çıkarmanın önüne somut mahzurlar çıkarılmaktadır. Emperyalizmin içsel bir olgu olduğu tanımlaması; bu açıdan anahtar, yol açıcı bir tabanı hepimize sunmaktadır. Hiçbir monopol, ulusal devletle, siyasi iktidarla, muhalefet tabanları ile, lokal siyasal-kültürel şebekelerle mali çıkar örtüşmeleri kurmadan; bölüşüme dair taşeronlara ve hatta kimi çalışanlara kadar uzanan bir iş kısmı yapmadan kendi başına faaliyet yürütemez, hareket alanı bulamaz. Yalnızca monopole ya da yalnızca siyasi iktidara vuran tenkitler bu yüzden gerçekliği kavramak açısından yetersizdir. 13 Şubat ile ilgili yayınlayacağımız detaylı değerlendirmelerde ve bu bahse odaklanan raporlarda bu konu bütün detaylarıyla ele alınacak ve
açıklanacaktır.
