NASA, Ay saatini geliştirmek için kolları sıvadı

Geçtiğimiz günlerde NASA, Ay için yeni bir Ay saati sistemi geliştirdiğini doğruladı. Beyaz Saray, Nisan ayında NASA’ya 2026’ya kadar yeni standardı oluşturması talimatını veren bir siyaset notu yayınlamıştı. Beş aydan uzun bir müddet sonra uzay ajansının verdiği onay, Eşgüdümlü Ay Saati (LTC) oluşturmak için “ABD hükümet paydaşları, ortakları ve uluslararası standart kuruluşları” ile çalışacağını belirtiyor.

Ay neden kendi vakit dilimine muhtaçlık duyuyor?

Ay’ın kendi saat dilimine muhtaçlık duymasının sebebi Einstein’ın çalışmalarını temel alıyor. Vaktin sürat ve yerçekimine nazaran değiştiğini belirten görelilik teorileri, daha zayıf yerçekimi nedeniyle doğal uydumuzda vaktin biraz daha süratli hareket ettiğini söylüyor. Yani, Ay’da kullanılacak bir Dünya saati günde yaklaşık 56 mikrosaniye kazanacaktır. Bu çoğumuz için büyük bir fark üzere gözükmese de, hassasiyet gerektiren gelecekteki vazifeleri tehlikeye atabilecek biçimde hesaplamaları bozmaya yetecektir.

NASA zamanlama ve standartlar yöneticisi Cheryl Gramling bir basın bülteninde “Işık hızında hareket eden bir şey için 56 mikrosaniye, yaklaşık 168 futbol sahasının mesafesini kat etmek için yeterli zamandır” dedi ve devam etti: “Eğer biri Ay’ın yörüngesinde dönüyorsa, Dünya’da göreliliğin etkilerini bir gün boyunca telafi etmeyen bir gözlemci, yörüngedeki astronotun gerçekte bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol sahası uzaklıkta olduğunu düşünür.” Elbette ABD’li yöneticinin burada verdiği örnekte Amerikan Futbolu alanından bahsettiğini varsayım edebilirsiniz. Birebir ölçüm için bizim bildiğimiz futbol alanı kullanılırsa bu sayı yaklaşık olarak 176’ya çıkıyor.

Nisan ayındaki Beyaz Saray bildirisi, NASA’ya Ticaret, Savunma, Dışişleri ve Ulaştırma Bakanlıklarıyla birlikte çalışarak LTC’nin 2026 sonuna kadar tanıtımı için planları belirlemesi talimatını içeriyordu. Bilhassa Artemis Anlaşmaları’nı imzalayan global paydaşlar da bu çalışmalarda rol oynayacak. 2020’de kaleme alınan muahedeler, uzayda uyulması beklenen normları belirliyor ve 43 ülkeden oluşan büyüyen bir kümesi içeriyor. Fakat bu kümenin içinde yer almayan dikkat cazibeli ülkelerin ortasında, katılmayı reddeden Çin ve Rusya bulunuyor.

NASA’nın Uzay Bağlantısı ve Navigasyon (SCaN) programı bu teşebbüse öncülük edecek. Gelecekte Mars dahil öteki gök cisimlerine ölçeklenebilir olmak, LTC’nin gayelerinden biri olarak belirtiliyor. Vakit standardı, Ay’daki atom saatlerinin yüklü ortalamasına nazaran belirlenecek, fakat pozisyonları şimdi belirlenmiş değil. Bu türlü bir yüklü ortalama, bilim insanlarının Dünya’dki Eşgüdümlü Üniversal Saat’i (UTC) hesaplama biçimine benziyor.