Hüseyin VATANSEVER
Nezih Demirkent de bir gazete ile yeni bir başlangıca yiğit bir adım atmıştı 1980 senesinde… O vakitler günlük siyasi bir gazete olan DÜNYA, esaslı bir geçmişe karşın dikkat çeken bir yayın değildi.
Nezih Beyefendi ise o günlerde 50 yaşında, çabucak hemen 30 yıllık meslek sahibi bir gazeteciydi. Pek çok insanın artık emeklilik hayali kurduğu bu durumda, günlük bir siyasi gazeteyi Türkiye’de eşine rastlanmamış formda iktisat gazetesine dönüştürmüştü. Olağan “Batı’da örnekleri vardı.
Bunlardan birini taklit ederek, neden yapılmasın ki” diye günümüzde bu teşebbüsü hafife alanlar olabilir. Yalnız günümüzün şartlarından sıyrılıp o günlerin Türkiye’sini ve iktisat dünyasını hatırlamakta yarar var. Başbakan Süleyman Demirel, 1979 yılında müsteşarlık vazifesine getirdiği Turgut Özal’a yeni bir ekonomik istikrar programı hazırlama misyonu vermişti. Kısa müddette hazırlanan bu program, 24 Ocak 1980’de kamuoyuna açıklandı.
O vakte kadar uygulanan ithal ikameci büyüme stratejisi terk edilerek, dışa açık büyüme stratejisi uygulamaya konulmuş oldu. Böylelikle Türkiye hür piyasa iktisadına geçişte birinci adımı atmış oldu. Özel girişimciliğin öne çıktığı bu yeni periyotta büyüme ihracata dayalı olacaktı. Global rekabette kelam sahibi olmak ismine iş dünyası verimliliği sağlayan ve kârlılık getiren yeni iş modellerine yönelecekti. Elbette ki yeni yatırımlar ülkenin çehresini değiştirecekti.
Toplumsal itimat uğrunda inatçı çaba
Natürel ki Nezih Beyefendi bu durumu ön gören tek kişi değildi. Lakin iktisat gazetesi çıkacaksa bunun nasıl yapılacağı hakkında fikri olan ve makul bir iş modeli etrafında harekete geçen sayılı kişilerdendi. Zira o sözün tam manasıyla duayen idi.
Türk edebiyatının değerli muharrirlerinden ve gazeteci kişiliği de bulunan Tarık Dursun K. da Nezih Bey’i bir “duayen” olarak anıyor ve şöyle açıklıyordu: “Yaşı gereği değil; mesleğe gösterdiği “vefa”, birçoktur yitirilen meslek onuru için verdiği savaş ve yine mesleğe kazandırmaya çalıştığı eski toplumsal itimat uğrunda harcanan inatçı gayretleri ile duayen. İşimizi hepimizden âlâ biliyor.
Çünkü gazetenin her kademesinde çalıştı, misyon aldı. Muhabirlikten sayfa düzenlemeciliğine, yazı işleri müdürlüğünden iç idareye, oradan genel yayına, genel yayından da gazete sahipliğine kadar.” Birinci evvel gazetenin net bir halde tanımlanmış Yayın Prensipleri oluşturuldu.
Aslında bu unsurlar Türk basınında bir manifesto niteliği taşıyordu. Gazetecilik okura karşı samimi olmayı gerektiren bir faaliyet alanıydı ve okur sizin dünya görüşü ile ortaya koyduğunuz iş ortasında zıtlık görürse yayınınıza asla prestij etmezdi.
Zaten Nezih Beyefendi de “Para kazanılır lakin itibar asla satın alınamaz” kelamıyla bilinen bir kişiydi. Yayın Prensiplerine ise kısaca göz attığımızda habere yorum katmaktan, sansasyon ve şantajdan kaçınan bir anlayış benimsendiği görülür. Bu anlayışın DÜNYA’nın kıymetini artıran ve günümüze kadar ulaşmasını sağlayan temel olduğunu söylemek mümkün.
Gazetesi Anadolu’nun sesi oldu
İş dünyasını bir bütün olarak gören Nezih Beyefendi, Anadolu’ya büyük değer veriyordu. Girişimcilik ve yatırımcılığın Anadolu’da gelişim göstermesinin başta endüstrinin ilerlemesini sağlamakta ve ülkenin gelişmesinde katkısının yadsınamayacak kadar büyük olduğunu düşünüyordu.
DÜNYA Gazetesi de bu doğrultuda örgütlenmişti. İstanbul merkezinde olmakla birlikte Anadolu’daki bölge temsilcilikleri sayesinde ülkenin bütününü kapsadığı üzere iş dünyasının kılcal damarlarına kadar ulaşıyordu. Daha şimdi Türkiye’de “Anadolu Kaplanları” tabiri bulunmuyorken DÜNYA, yurdun dört bir yanından haber toplamakla yalnızca iş dünyasının o gün için mevcut ana aksının yanı sıra yükselen Anadolu’yu da sayfalarına taşıyordu.
Günümüzde ihracatçı firmalar, dev holdingler, yüksek hacimli üretime imkan tanıyan üretim tesisleri ve büyük organize sanayi ve hür ticaret bölgeleri bulunan Anadolu’ya bakınca pek olağan karşılanabilir. Bununla birlikte 1980’li yıllarda bu atılımları yapmak büyük bir ön görü ve vizyon gerektiriyordu. Nezih Beyefendi ince zekasından dolayı çekinilen ve hürmet duyulan birisiydi. Lakin babacan bir kişiliği de bulunuyordu.
Eğer ki birisinin işe gereksinimi varsa Nezih Beyefendi kesinlikle o şahsa uygun bir iş bulurdu. Başka yandan Nezih Beyefendi gençlere paha veren biriydi. Bu kadar ağır mesaisi olan birisinden beklenemeyecek kadar gençlere vakit ayırdığı olurdu. Bugün meslek hayatında ileri noktalara ulaşmış pek çok kişi Nezih Beyin bu ilgisi sayesinde gazeteciliği hayatının bir modülü haline getirmiştir. Nezih Bey’e nazaran gazetecilik bir ömür üslubuydu.
Gece-gündüz ya da tatil üzere bir şey bu meslekte kelam konusu olamazdı. Hiç beklenmedik bir anda habere mevzu olacak bir olay gelişebilir, apayrı bir planlama ile başladığınız gün, haber yetiştirebilmek için sabahlamakla noktalanabilirdi. Ayrıyeten Nezih Beyefendi, insanların meslek seyahatine rehberlik ederek derinlik kazandıran bilge bir ustaydı. Bu noktada küçük bir parantez açarak kelamı Nezih Bey’e bırakalım: “Kırk yıldan fazla oldu. Çabucak her gün yazıyorum.
Daha doğrusu yazmaya mecburum; bir vakitler haber yazardım, artık müşahedelerimi aktarıyorum. Bu ortada tecrübelerimi yazmamın gerekli olduğuna karar verdim. Salı günleri mesleğin şimdiki olaylarına değinerek bildiklerimi aktardım. Bunu yaparken rastgele bir sistematik izlemedim. Zira ben “hoca” değilim olsa olsa “usta” olabilirim.”
Gazete işverenliği değil gazeteci kimliği baskındı
Yol gösterici bir istikameti bulunuyordu ve onun tavsiyelerini dinleyerek mesleğinde üst düzeylere ulaşan çok kişi oldu. Elbet ki iş dünyasını, ekonomiyi, ülke ve dünya gündemini yıllar boyunca ihtimamla takip ediyor olmasıyla edindiği büyük mesleksel birikimin yanı sıra kendisinin geniş bir vizyonu bulunuyordu.
Ayrıca Nezih Beyefendi çok taraflı bir kişiliğe sahipti. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştu. Gazeteciliğe spor muhabiri olarak başlamıştı. Lisede voleybol ve hentbol oynamıştı, yüzmeyi çok yeterli bilirdi.
Aynı vakitte voleybol antrenörlüğü yapmış olan Nezih Beyefendi, gerek sporla gerekse gazetecilikle ilgili birçok tertipte idari vazifeler aldı ve yöneticilik de yaptı. Muhabirlikten başladığı meslek hayatında gazete sahipliğine kadar uzanan bir yol yürüdü. Her ne kadar gazete işvereni kimliği ile bir iş insanı olarak görülse de onun gazetecilik kimliği her vakit baskındı. Bir acı ayrılık ile Babıali’nin son yangını 11 Şubat 2001’de yaşandı, bu sefer yangın yüreklerdeydi.
Nezih Beyefendi bir kalp krizi ile ortamızdan ayrılmıştı ve kendisini “Nezih Baba” diyerek anan binlerce basın işçisi onu son seyahatine uğurladı. Türk basın tarihinde “Duayen” unvanının hakkını veren Nezih Demirkent, yaklaşık 70 yıl süren ömrünün 50 yılını gazetecilik mesleğine adamıştı. İlgiyle takip edilen Salı Yazıları ile mesleksel seyahatini devam ettiren Nezih Beyefendisi meslekten yalnızca vefat ayırabilmişti.
Dolu dolu yaşadığı hayatının son Salı Yazısı 6 Şubat 2001’de yayımlanmıştı. Türk Basının onuru için uğraş eden bir şövalyeyi ve onun gazetecilik seyahatini anlatmak için yazılan her şey eksik kalacaktır. Zira onun yol göstericiliğine ve unsurlarına muhtaçlığımız her vakit bulunacaktır. Öyleyse bu yazının sonunu da Nezih Bey’den kalan son Salı Yazısının son paragrafı ile bitirelim:
Kişisel arbedeler gereksiz
“Tek merkezden yönetilen ve taraflı yayıncılığa kıymet verilen medya dünyasında toplam gazete satışları 4 milyonun altında. Televizyonlar izlenmiyor, halkın yansıları sıkça görülüyor ve biz çalışanlar, bunların hiçbirini önemsemiyoruz.
Çünkü ön yargılıyız, “Bize bir şey olmaz” diyerek kendimizi teselli ediyoruz. Sermaye kümeleri ortasındaki arbedeler sona erdi ve artık gazeteciler birbirlerini suçlayarak yok ediyorlar. Bu gidişe karşı çıkılması düşünülmeli. Saygın medya herkese gerekli, güçlü medya gücünü devlete verdiği takviyeden yahut ekonomik güçten değil, halktan alır. Çalışanların bunları bilmesinde fayda var. Kaldı ki; bu tertibin uzun ömürlü olmayacağı görüldü.
Mesleği kendi çıkarları doğrultusunda sonuna kadar kullanmak isteyenler kaybetti, memnunluğu bankacılıkta görenler sanık oldu, koca kurumlar sallanmaya başladı ve arınma periyodu şimdi bitmedi. Mesleğin kurallarına hürmet duyulursa meslekte başarılı işlere imza atılır, ondan ötesi kısa ömürlü olur. Bunu her gün görüyoruz. İsterseniz internet sitelerini izlemeye devam ediniz. Zira her şeyi yazmak mümkün olmuyor.”
Nezih Demirkent (25.09.1930 – 11.02.2001)
Salı Yazıları’ndan notlar…
Gazete, haber demektir
İnanıyoruz ki gazete haber vererek büyür, gelişir ve yaşar. Haberin ilgi derecesine nazaran verilmesi de koşuldur. Bunun için bazen büyük başlık atılır, bazen büyük fotoğraf konulur, hatta bazen ikinci baskı gazete yayımlanır. Bu gerçeği yadırgamamak gerekir. Bu yoldaki tavrımızı kınayanlar bile, çok kere bizim yolumuzu izlemişlerdir. Gazete, üstte da değindiğimiz üzere, yalnızca doküman değildir. Bunun bu türlü bilinmesinde toplum için fayda vardır. Onun içindir ki, gazeteler haber verir, okurlarına hizmet götürürler. Haberde, hizmette öncü bir kuruluşuz. Zira biz bir gazeteyiz.
Gazetecilik sihirli bir iş fakat gazeteci sihirbaz mı?
Ülkemizde çok satmak uğruna her şey geçerli sayıldığı için yanlış atılmış bir başlık yahut abartılmış, hatta palavra bir haber fazla önemsenmiyor, lakin bunun hakikat olmadığı kısa müddette anlaşılıyor. Gazete tirajları da bu yüzden farklı grafikler çiziyor.
Günlük bir yayın organının biner on biner okur alması gerekirken yüz binlere seslenir olması ve sonra tıpkı biçimde toplu tiraj düşüşler yaşanması bu yüzdendir. Gazetecilik sihirli bir iştir lakin sihirbazlık değildir. Meslekin sihri akıl ile hususun, yani olayın bir ortaya getirilmesinden kaynaklanır, bu da tecrübe sonucu sağlanır. Güzel gazetecilerin genelde deneyimli bireyler olduğu bu yüzden hakikat bir görüştür.
Deneyimli gazeteciler ne yanlış iddialarda bulunur ne de palavra haber muharrirler, hatta haberi yazarken kimseyi güç durumda bırakmamaya da itina gösterirler, lakin tecrübesiz bir sekreterin küçük bir yanlışı tüm görünümü bozabilir. O denli olunca da bankayı çarpanlar başlığını atanlar, okuru çarpan gazeteciler olur.
İyi gazetecilere gereksinimimiz var
…Aslında uygun bir gazeteci olmak için muhakkak özelliklere sahip olmanın gerekliliği yıllardır anlatılmaktadır. Gazeteci kurnaz olacaktır fakat okuru aldatmayacaktır. Kurnazlığını haberi edinmede kullanmalıdır. Akılcı hareket etmeli ve taraf olmamalıdır. Biraz da edebi yeteneği varsa, yani yazdığı okunuyor ya da söylediği dinleniyorsa işini yapmış kişidir.
Gazetenin az ya da çok satması onun misyonu değildir. Elbette âlâ gazetecide öteki nitelikler de olmalıdır, lakin bunlar o kadar kıymetli sayılmaz. Örneğin belleği kuvvetli olmalı, etraf edinmesini bilecek yapıya sahip olması aranır; hatta talihli olması bile istenir. Gazeteci kesinlikle araştırıcı olmalıdır. Olayın haberi verilirken nitekim uzaklaşılmamalı, yöneticiler ise sağ duyuyu asla terk etmemelidir.
… Âlâ gazetecilerin giderek artacağını vakit içinde teknolojinin getirdiği değişikliklerin yaşanacağına ancak insanoğlunun asla bilgi edinmekten vaz geçmeyeceğini bir kere daha vurgulamak isteriz. Bu nedenle basındaki ferdî çatışmalara gazetelerde yer olmadığına işaret ederek tencere tabanın kara seninki benden kara misali örneklerin okura faydası olmayacağını söyleyeceğiz. Zira okur basının sermayenin elinde olduğunu bilmektedir lakin hâlâ ülkede âlâ gazetecilerin olduğuna inanmaktadır.
