Malatya fayı mercek altında: Jeologlar bölgeyi işaret ederek uyardı… ‘Bizi tedirgin ediyor’

6 Şubat sarsıntılarının ağır tahribata yol açtığı Malatya’da jeologlar Malatya fayını yakın takibe aldı. Asrın felaketi sonrası Malatya fayının durumunu araştıracak olan grup, Malatya’nın Arguvan ilçesi kırsalında teknolojik aygıtlar ile Mayıs ayından bu yana çalışmalarını sürdürüyor. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği Kısmından Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Jeolog Doç. Dr. Taylan Sançar ve Çin’den gelen uzman bir grup tarafından gerçekleştirilen çalışmaların ise 3 yıl sürmesi bekleniyor.

Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabcı, Anadolu’daki fay sınırlarını sayarak ikazlarda bulundu. Anadolu etrafının 2 büyük fayla sınırlandığına dikkat çekti. Zabcı, Yedisu fayının kırıldığı vakit gerilim transfer edeceğin, vurgulayarak “Malatya fayı ayrı bir yapı. Ama dinamik şartlar var ki açıkçası deprem bilimi açısından biz bunları henüz çok az biliyoruz” tabirlerini kullandı.

veren İTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmından Jeolog Doç. Dr. Cengiz Zabcı, şu anda Malatya fayının bulunduğu alan üzerinde çalışma yaptıklarını belirterek, “6 Şubat 2023 sarsıntıları ülkemizde çok ağır bir zayiat hem can hem de mal kaybına yol açtı. Zelzelenin birinci olduğu günden beri daima alanda yahut bilgisayar başında bu zelzelenin tesirlerini ve bundan sonra olabilecekleri üzerine baş yorarak gayret gösteriyoruz. Bunların bir tanesi de bu Malatya fayı. Bu kapsamındaki çalışmalar yaklaşık 3 sene sürecek. Birinci ayak Mayıs ayında ölçümlerle başladı. Yer bilimlerinin çabucak hemen bütün disiplinlerini kullanarak çalışmaya gayret gösteriyoruz. Hedefimiz 3 sene sonucunda bu Malatya fayının depremselliği hakkında daha elle tutulur data üretmek, parametreleri sağlamak. Bunun sayesinde tahminen de bölgede ve etrafta daha sağlıklı zelzeleye dirençli kentleşme konusunda adım atılmasını sağlamak” biçiminde konuştu.

Fay sınırlarını sayarak uyardı

Yedisu Fayının son durumu hakkında sorulan soruya da yanıt veren Doç. Dr. Zapcı, “Yedisu fayı dediğimiz, Kuzey Anadolu fayının bir kesimi aslında. Yani çok bambaşka bir sistem. Türkiye’ye baktığınız zaman Anadolu çevresinde 2 tane büyük fayla sınırlanıyor. 2 tane doğrultu atımlı fayla sınırlanıyor. Bunlardan bir tanesi Anadolu’nun kuzey sonunu oluşturan Kuzey Anadolu fayı. Doğu sonunu ise Doğu Anadolu fayı oluşturuyor. Bunlar bizim levha hududu diye tabir ettiğimiz çeşitte yapılar. Bunların üzerinde çok kolaylaştırarak söyleyeyim biriken yamulma yahut güç çok yüksek. Yani Kuzey Anadolu fayında yılda yaklaşık kabaca ortalama 20 mm’lik bir hareket birikiyor. Doğu Anadolu fayında bu 10 mm. Malatya fayı ise çok başka. Anadolu’nun içerisinde iç deformasyonu ile alakalı lakin varlığını yine birebir tektonik ortama yani tıpkı kuvvetlere bağlı olan bir fay bir zayıflık zonu. Yedisu Fayı kırıldığı vakit uçlarında statik olarak gerilim transfer edecektir. Malatya fayı başka bir yapı. Ancak dinamik kaideler var ki açıkçası sarsıntı bilimi açısından biz bunları şimdi çok az biliyoruz. Sizlerde şahit oluyorsunuz esasen, yapılan açıklamalardaki belirsizlikler de dikkatinizi çekiyordur. Zelzele hakkında aslında bütün ülke olarak kastetmiyorum bütün dünya açısından daha bana nazaran emekleme evresindeyiz. Yani yeni yeni öğreniyoruz bir süreci. Detayları yeni yeni şekillendiriyoruz. O yüzden kesin olarak evet Yedisu Fayı kırıldı, Malatya fayının üzerine statik olarak gerilim binmez, binemez sistemler farklı diyebilirim. Fakat dinamik koşullar altında Malatya’yı nasıl etkileyecektir, bu bir soru işareti. Zaten böyle soru işaretleri yüzünden burada çalışıyoruz” ifadelerine yer verdi.

“Anadolu’da gözüken öbür faylar konusunda bizi huzursuz ediyor”

6 Şubat 2023’de meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki Pazarcık zelzelesinin yaklaşık 300 kilometrelik bir yüzey kırığı oluşturduğunu anlatan Zabcı, “Bunun tesiri çok büyük. Yani biz uydu ölçümleriyle baktığımızda neredeyse Bursa’ya kadar Anadolu’nun içinde bir deformasyon kelam konusu. O da haliyle Anadolu’da gözüken öbür faylar konusunda bizi huzursuz ediyor. Bilimsel manada huzursuz ediyor, bunu toplumsal manada çabucak değerlendirip korkmaya gerek yok. Fakat katiyen bilimsel olarak takip edip çalışılması lazım. Malatya fayı üzerinde yapılan çalışma da aslında bunun bir modülü. Bunlar maalesef vakit alan şeyler. Bilgi biriktikçe bunlar sağlıklı yorumlandıkça, biz bu yapılar hakkında daha sağlıklı bir şeyler söyleyebiliyoruz. Malatya fayı hakkında bildiğimiz mesela Kuzey Anadolu fayında mukayese ettiğiniz vakit çok az. Farklı farklı disiplinler var. Malatya fayı üzerinde en azından yayınlanmış tek bir çalışma var. Eski sarsıntıları açığa çıkartıp bunların kabaca hangi vakit aralıklarında olduğunu, bunların ortasındaki ortalama vaktin ne olduğunu ve gelecek hakkında bir projeksiyon yapmak” halinde konuştu.