Konuşmak neden insana özgü? İnsanlık tarihini şekillendiren küçük gen ile tanışın!

Bilim insanları, yıllardır konuşma yeteneğinin neden yalnızca insanlarda bulunduğunu anlamaya çalışıyor. Yeni bir araştırma ise, bu hususta kıymetli bir ipucu bulmuş olabilir.

Araştırma, çağdaş insanlarda bulunan fakat soyu tükenmiş akrabalarımız olan Neandertallerde ve Denisovanlarda bulunmayan küçük bir gen değişikliğine odaklanıyor. Bu değişiklik, bizim karmaşık konuşma yeteneğimize sahip olmamızın temel nedenlerinden biri olabilir.

Beyindeki kilit aktör: NOVA1

Araştırmanın odağında, NOVA1 ismi verilen ve hudut hücrelerinin bilgileri nasıl işlediği konusunda kritik bir rol oynayan protein bulunuyor. Rockefeller Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu proteindeki tek bir genetik mutasyonun, konuşma lisanının gelişiminde kıymetli bir tesiri olduğunu keşfettiler. Bu değişim, erken insanları öbür canlılardan ayıran en temel özelliklerden biri olarak bedellendiriliyor.

NOVA1, adeta bir rehber üzere çalışarak, beynin genetik sözlerini ve hudut hücreleri üzerindeki tesirlerini düzenliyor. Değişik bir formda, çağdaş insanlardaki NOVA1 geni, Neandertaller, Denisovanlar ve öteki hayvanlarda bulunan versiyonundan sadece bir amino asit değişimiyle farklılık gösteriyor. Lakin bu küçük genetik farklılık, büyük bir dönüşüme yol açarak insanların konuşabilme yeteneğini mümkün kılmış üzere görünüyor.

Bilim insanları, bu genetik değişikliğin tesirini anlamak için farklı bir formül kullandılar: Genetik mühendislik yardımıyla fareler üzerinde deneyler gerçekleştirdiler. Araştırmacılar, kimi farelerin NOVA1 genini insan versiyonuna dönüştürdüler. Deneyler sonucunda farelerin ses çıkarış biçimlerinde dikkat cazibeli değişimler gözlemlendi. İnsan genine sahip bebek fareler, annelerinden ayrıldıklarında başka farelere nazaran farklı sesler çıkarırken, yetişkin erkek fareler çiftleşme davetlerinde özgün desenler yarattı. Bu bulgular, NOVA1’in beyinde seslerin oluşturulması ve işlenmesi sürecinde kilit bir rol oynadığını gösteriyor.

Konuşma yeteneği, yalnızca tek bir yine mi bağlı?

Araştırmanın sunduğu bulgular, NOVA1 geninin insan konuşmasının gelişimindeki kıymetini ortaya koysa da, konuşma yeteneğimizin sadece bu yine bağlı olmadığını da vurguluyor. NOVA1, insan konuşmasının temel taşlarından biri olabilir, lakin bu yeteneğin gelişmesinde öbür faktörlerin de rol oynadığı bir gerçek. Yeniden de bu çalışma, gelecekteki araştırmalar için sağlam bir temel sunuyor.

Neandertaller ve Denisovanlar neden konuşamıyordu?

Araştırmacılar, Neandertallerin ve Denisovanların DNA’larını incelediklerinde, bu tiplerin NOVA1 geninin çağdaş insanlardakinden farklı bir versiyonuna sahip olduklarını belirlediler. Bu, çağdaş insanın Afrika’da bir noktada bu genetik mutasyonu geliştirmiş olabileceğini ve bu mutasyonun daha sonra öteki popülasyonlar ortasında yayılarak konuşma yeteneğimizin temelini oluşturduğunu düşündürüyor.