İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesinden akademisyenler, Moğolistan’da ortak kazı yapmayı içeren protokol kapsamında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteğiyle çalışmalarını sürdürüyor.
Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında da adı geçen Dokuz Oğuzlara (Uygurlar’ı kuran boylar) ait Togu Balık kenti olduğu düşünülen, Moğolistan’ın Tuul Vadisi’ndeki yerleşim yeri kalıntılarında gerçekleştirilen ortak hafriyat çalışmalarında 30 kişilik takım misyon alıyor.
İKÇÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şaban Doğan’ın koordinasyonu ve Prof. Dr. Anıl Yılmaz ile Doç. Dr. Enkhtur Altangerel’in başkanlığında yürütülen çalışmalarda, eski Türklerin inanç, meyyit kültü, şehircilik üzere mevzularda geliştirdikleri ömür halleriyle ilgili ayrıntılı bilgilere ulaşılması hedefleniyor.
Alanda hafriyat çalışması ve yüzey araştırmaları sürdürülüyor. Araştırma, Tuul Irmağı’nın iki yakasındaki şehir kalıntıları ve buraları çevreleyen Mayhan, Tömst ve Agit dağlarını kapsayan 100 kilometrekarelik alanda gerçekleşiyor.
“ESKİ TÜRKLERDEN KALMA SAYISIZ KÜLTÜR VARLIĞI VAR”
Kazı projesinin sorumlusu Prof. Dr. Şaban Doğan, pek çok Türk devlet ve topluluğuna mesken sahipliği yapan, Türkler için kutsal kabul edilen Ötüken’in de bulunduğu Moğolistan topraklarında eski Türklerden kalma şehir harabeleri, anıt mezar kompleksleri, kurganlar ve petroglifler başta olmak üzere sayısız kültür varlığı bulunduğunu belirtti.
Moğolistan’da Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk yazıtları başta olmak üzere bugüne kadar 200’e yakın yazıt bulunduğunu aktaran Doğan, bilim camiasının bu topraklara 1800’lü yılların sonunda başlayan ilgisinin artarak devam ettiğini söz etti.
Doğan, Moğolistan’da her yıl 60 ila 90 arasında uluslararası bilim heyetlerinin dahil olduğu arkeolojik çalışmalar yapıldığını aktararak, “Maalesef Türkiye merkezli kazı çalışmaları yok denecek kadar az. TİKA tarafından oluşturulan ekiplerle gerçekleştirilen Bilge Kağan ve Tonyukuk anıt külliyelerindeki kazılar dışında 2019’a kadar bu ülkede kurumsal olarak Türkiye merkezli hafriyat çalışması yapılmadı.” dedi.
İslamiyet öncesi Türk tarihini, kültür ve medeniyetini anlayıp yorumlayabilmek için bu coğrafyada arkeolojik çalışmaların yapmanın önemini vurgulayan Prof. Dr. Doğan, “Almanya, Rusya, Çin, Japonya başta olmak üzere pek çok ülke yaklaşık 200 yıldır bu topraklarda arkeolojik çalışmalar yapmaktadır. Maalesef Türkiye bu alanda geride kaldı, arzuladığımız noktadan çok uzağız. Türkiye’nin tek Türk-İslam Arkeolojisi bölümünü bünyesinde bulunduran üniversitemiz 2018 yılında rektörümüzün öncülüğünde bu coğrafyada arkeolojik çalışma yapmak için girişimlerde bulunmuş o yıldan günümüze kadar Moğolistan’da değerli çalışmalar yapmıştır.” diye konuştu.
“TOGU BALIK OLDUĞUNU İSPAT EDECEK BULUNTULARA ULAŞTIK”
Hedeflerinin Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarında adı geçen, bugüne kadar yeri tespit edilemeyen Togu Balık’ı gün yüzüne çıkarmak olduğunu söyleyen Doğan, şunları kaydetti:
“Tarihi kaynaklarda ismi geçen lakin neresi olduğu bugüne kadar tam olarak tespit edilemeyen Togu Balık, bilinen Uygur kentlerinden çok daha eski. Bu kentin gün yüzüne çıkarılıp kazılması Uygurlar’ın yerleşik ömrüne dair bulgularımızı en az 100 yıl geriye götürecek. Çalıştığımız alanla ilgili uzun vakit yüzey araştırmaları ve literatür taraması yaptık. Birtakım çalışmalarda bölgede Uygur periyoduyla ilişkilendirilebilecek buluntulardan bahsedilmiş, lakin detaylandırılamamıştı. Biz bu bölgenin Togu Balık olduğunu ispat edecek buluntulara ulaşmayı başardık. Hafriyat çalışması yaptığımız bir bina kalıntısında binaya ilişkin olduğu mutlaklaşan Uygur seramiklerine ulaştık. Takımımızdaki Türk ve Moğol arkeologlar bu bahiste hemfikir. Biz artık net olarak burası Dokuz Oğuzlar’ın Togu Balık kenti diyebiliyoruz. Bize nazaran çok kıymetli bir keşif. Bu, Türklerin yerleşik hayata geçişine dair yeni bilgilere ulaşılmasını sağlayacak.”
