İklim değişikliği raporu: 65 yaş üstü sıcağa bağlı ölümler rekor seviyeye ulaştı

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ile işbirliği içinde geliştirilen ve Dünya Meteoroloji Örgütü de (WMO) dahil olmak üzere 57 akademik kurum ve Birleşmiş Milletler (BM) kuruluşundan 122 önde gelen uzmanın çalışmasıyla ortaya konulan Lancet Sıhhat ve İklim Değişikliği Geri Sayım 2024 Raporu yayımlandı.

Rapora nazaran, global bulgular, iklim değişikliğinin sıhhat üzerindeki tehditlerini izleyen 15 göstergeden 10’unun yeni rekorlara ulaştığını ortaya koydu.

65 YAŞ ÜSTÜ SICAĞA BAĞLI ÖLÜMLERDE ARTIŞ REKOR SEVİYEDE

Dünyada 2023, kalıcı kuraklıklar, ölümcül sıcak hava dalgaları ve yıkıcı orman yangınları, fırtına ve sellerle insanların sıhhati, hayatları ve geçim kaynakları üzerindeki harikulâde tesirleriyle kayıtlara en sıcak yıl olarak geçti. ​​​​​

Geçen yıl beşerler olması gereken düzeyden 50 gün daha fazla sıhhati tehdit eden çok sıcaklıklara maruz kalırken, çok kuraklık global kara alanlarının yüzde 48’ini etkisi altına aldı.

65 yaş üstü kişilerde sıcağa bağlı ölümler geçen yıl 1990’lardaki düzeye nazaran yüzde 167 ile rekor düzeyde arttı.

Dünya genelinde beşerler, yürüyüş yahut bisiklete binme üzere hafif açık hava antrenmanları yaparken rekor seviyede ısı gerilimine maruz kalırken, artan sıcaklıklar 512 milyar potansiyel iş gücü kaybına yol açtı. Bu kayıp, 1990-1999 ortalamasına nazaran yüzde 49 artışa ve 835 milyar dolar ekonomik büyüklüğe karşılık geliyor.

5 MİLYONUN ÜZERİNDE DANG OLAYI RAPOR EDİLDİ

Son 10 yılda global kara alanının yüzde 61’inde 1961-1990 ortalamasına kıyasla aşırı yağış olaylarında artış görüldü. Bu da sel, bulaşıcı hastalık ve su kirliliği riskini artırdı. Buna paralel olarak, daha sık görülen sıcak hava dalgaları ve kuraklıklar, 2022’de 124 ülkede 151 milyondan fazla insanın şiddetli besin güvensizliği yaşamasına yol açtı.

Böylece, çok hava olaylarından kaynaklanan ekonomik kayıpların toplam yıllık pahasının 2019-2023 ortasında 227 milyar doları bulduğu kestirim edildi.

Hızla değişen iklim nedeniyle, sivrisinek kaynaklı ölümcül bulaşıcı hastalıkların yayılması için iklimsel uygunluk da arttı. Geçen yıl, 80’den fazla ülkede tüm vakitlerin en yüksek düzeyi olan 5 milyonun üzerinde dang olayı rapor edildi.

Rapordaki yeni ve güncellenmiş göstergeler, hükümetler ve şirketlerin fosil yakıtlara yaptıkları ısrarlı yatırımlar karşısında emisyonların tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştığını ve dünyanın dört bir yanındaki insanların hayatta kalma bahtını azaltan kayıplara yol açtığını ortaya koydu. Geçen yıl, güç kesiminden kaynaklanan karbondioksit emisyonları da 2022’ye göre yüzde 1,1 artışla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.

TÜRKİYE’DEKİ ETKİLER

Türkiye’de ise 2014-2023 döneminde, her bir bebek ve 65 yaş üstü yetişkin sırasıyla yılda ortalama 14,8 gün ve 13,7 gün sıcak hava dalgasına maruz kaldı. Sadece 2023’te, birebir kümeler sırasıyla 24,8 gün ve 21,9 gün sıcak hava dalgası yaşadı.

Geçen yıl çok sıcaklığa maruz kalma nedeniyle 471 milyon iş gücü saati kaybedilirken, bu kayıp 1990-1999 periyodundaki yıllık ortalamaya nazaran yüzde 14’lük artışa karşılık geliyor.

Sıcaklık nedeniyle iş gücü kapasitesinin azalmasından kaynaklanan potansiyel gelir kaybının da 846 milyon dolar olduğu tahmin edildi.

Türkiye’de, 2019-2023 devrindeki her yıl, ülkenin yüz ölçümünün yüzde 82,7’si en az bir ay, yüzde 43,3’ü en az üç ay ve yüzde 11,7’si en az altı ay çok kuraklık yaşadı.

“BU YILKİ ENVANTER, EN ENDİŞE VERİCİ BULGULARI ORTAYA KOYDU”

Lancet Geri Sayım İcra Yöneticisi Marina Romanello, rapora ait değerlendirmesinde, iklim konusundaki eylemsizliğin sıhhat üzerindeki yakın tehditlerine yönelik bu yılki envanterin, sekiz yıllık izleme süreçlerindeki en tasa verici bulguları ortaya koyduğu ikazında bulundu.

Geçen yıl çok sıcak hava dalgaları, ölümcül hava olayları ve yıkıcı orman yangınları başta olmak üzere iklim değişikliğinin tesirlerinin rekor kırdığını belirten Romanello, “Gezegendeki hiçbir birey ya da ekonomi iklim değişikliğinin sağlık tehditlerinden muaf değil. Fosil yakıtların durmaksızın genişlemesi ve sera gazı emisyonlarının rekor seviyelere ulaşması, sağlık üzerindeki bu tehlikeli etkileri daha da artırıyor ve bugüne kadar kaydedilen sınırlı ilerlemeyi tersine çevirerek sağlıklı bir geleceği daha da ulaşılmaz hale getirme tehdidi yaratıyor.” tabirlerini kullandı.

“SAĞLIK, İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKASININ ÖNÜNE YERLEŞTİRİLMELİ”

Romanello, bu tehdide karşın finansal kaynakların fosil yakıtlara aktarılmaya devam ettiğine işaret ederek, “Her yıl fosil yakıt endüstrisine yatırılan veya sübvanse edilen trilyonlarca doların yeniden kullanılması, temiz enerji ve enerji verimliliğine adil, eşitlikçi bir geçiş ve daha sağlıklı bir gelecek sağlama fırsatı sunacak ve sonuçta küresel ekonomiye fayda sağlayacak.” değerlendirmesinde bulundu.

Lancet Countdown Eş Başkanı Anthony Costello da adil ve sağlıklı bir geleceğe gerçek ilerlemek için kaynakların fosil yakıt temelli iktisattan sıfır emisyonlu bir geleceğe hakikat kaydırılmasını ve finansal sistemlerde global bir dönüşüm gerektirdiğini vurgulayarak, “Başarılı bir reform için, finansman mekanizmalarının refahı korumasını, sağlık eşitsizliklerini azaltmasını ve özellikle en çok ihtiyaç duyan ülkeler ve topluluklar için sağlık kazanımlarını en üst düzeye çıkarmasını sağlamak üzere, insanların sağlığı iklim değişikliği politikasının önüne ve merkezine yerleştirilmeli.” davetinde bulundu.