İnsanlık tarihinin en eski yerleşim yerlerinden biri olan Hasankeyf ilçesindeki Hasankeyf Kalesi‘nde Mardin Artuklu Üniversitesi (MAÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekai Erdal’ın başkanlığında yürütülen arkeolojik hafriyatlar sürüyor.
İlk olarak 1984’te başlayan arkeolojik kazılarda bugüne kadar Asurlular, Sasaniler, Bizans dönemi, Dört Halife dönemi, Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler, İlhanlılar, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait çeşitli kültür varlıkları gün yüzüne çıkarıldı.
Tespit edilen buluntular arasında Demir Çağı’na ilişkin pişmiş topraktan at figürü, Artuklular devrinden kalma “köpek ısırması ile akrep ve yılan sokmasına karşı şifa tası”, tekrar birebir periyoda ilişkin Orta Asya Uygur tipini yansıtan alçıdan insan yüzü kabartması, 13-14. yüzyıldan kalma renkli ve bitkisel bezemeli alçı kesimleri (benzer örnekleri İran’daki Büyük Selçuklu ve İlhanlı camilerindeki mihraplarda görülüyor) yer alıyor.
Ayrıca Artuklulardan Osmanlı devrine kadar uzanan sürece ait kulplu ve çivili tabutlarla gömülmüş Müslüman mezarlarına ulaşıldı.
Geçen yıl birinci kere sıhhat alanında kullanılan üzerinde tılsım, mühür ve ayetlerin olduğu şifa tası ile akik ve kemikten iki zihgire (okçu yüzüğü) ulaşılan kalede bu yıl da arkeolojik hafriyatlar uzman bir grup tarafından sürdürülüyor.
Ekiplerin titizlikle yürüttüğü çalışmalarda Roma İmparatoru 2. Konstantius devrine ilişkin olduğu belirlenen 1600 yıllık askeri yapının kalıntılarına ulaşıldı.
“4. YÜZYILLA TARİHLENEN BİR YAPI KALINTISI ORTAYA ÇIKTI”
Kazı lideri Doç. Dr. Zekai Erdal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü takviyesi ve himayesinde 2024 yılı hafriyat çalışmalarının temmuz prestijiyle başladığını söyledi.
Kazılarda bugüne kadar Cumhuriyet, Osmanlı, Akkoyunlular, Safeviler, Eyyübiler devirlerine ilişkin yapı ve gereçlere ulaşıldığını söz eden Erdal, “Aslında şöyle bir müjde verebiliriz. Tarih kaynaklarında Hasankeyf’te Geç Roma dönemine ait bir askeri yapı ve kaleden bahsedilmektedir. Ancak yapılan araştırmalarda bu Geç Roma dönemine ait yapının herhangi bir izine rastlanılmamıştı. Bu sadece arşiv kayıtlarına geçen bir bilgiydi. 2024 yılı itibarıyla arşiv kayıtlarında 2. Konstantius döneminde inşa edildiği söylenen ve 4. yüzyılla tarihlenen bir yapı kalıntısı ortaya çıktı” dedi.
Yapı kalıntısının temel özelliklerine değinen Erdal, Roma devrinde görülen İsodom duvar tekniğinde inşa edildiğini, derz aralığının çok ince olduğunu belirtti.
Erdal, “Gerek taşların boyutları gerekse büyük saray ve diğer yapılarla olan inşa teknikleri ve taş ölçüleri karşılaştırıldığında Roma dönemi mimarisi üzerine çalışan hocalarımızla yaptığımız fikir alışverişi sonucu bulduğumuz yapı kalıntısının 2. Konstantius dönemine ait olduğu söylenen askeri yapının bir parçası olduğu kazılar sonucu ortaya çıkarılmıştır” dedi.
“BÖLGEDE EGEMEN DEVLETLERE AİT KALINTILAR BULMAYI UMUT EDİYORUZ”
2. Konstantius’un 4. yüzyılda yaşayan Doğu Roma İmparatoru olduğunu lisana getiren Erdal, bulunan yapının ise yaklaşık 1600 yıllık olduğunu kaydetti.
Erdal, yapının içinde ve dışında o periyoda ilişkin seramik kalıntılara da ulaştıklarını anlatarak, “Buradaki duvar kalıntısının izini sürerek aslında Geç Roma dönemi ve sonrasındaki bölgede egemen olan Emevi, Abbasi, Mervani ve Hamdani gibi Artuklu öncesindeki devletlere ait yapı kalıntılarını da bulmayı umut ediyoruz” diye konuştu.
