Ekinoks, aydınlanma çemberi kutuplardan geçerken Güneş ışınlarının Ekvator’a dik açıyla geldiği an oluşan astronomik bir olaydır. Ekinokslarda, Dünya’nın her iki yarım küresinde de (Kuzey Yarım Küre ve Güney Yarım Küre) gece ve gündüz mühletleri eşitlenir ve mevsim değişimleri başlar.
Ekinoks olayı yılda iki defa gerçekleşir. İlkbahar ekinoksu (ilkbahar ılımı olarak da isimlendirilir) Kuzey Yarımküre’de ilkbaharın, sonbahar ekinoksu (sonbahar ılımı olarak da isimlendirilir) ise sonbaharın birinci günü olarak kabul edilir.
Ekinokslar, Dünya’nın global biçimi, eksenin eğik olması ve Güneş etrafındaki hareketi sebebiyle meydana gelir. Bu durumlar ve olay sonucunda, ekinokslar yılda iki sefer, 19-21 Mart ve 20-24 Eylül tarihleri ortasında meydana gelir.
Ekinoks sözünün kökeni Latince aequinoctium (aequi- “eşit” ve -noct “gece”) sözüne dayanır ve ekinoks dünya genelinde gece ve gündüz müddetlerinin eşit olduğu gün olarak bilinir. Ekinoks aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği anda gerçekleşen bir olaydır. Güneş bu anda Kuzey Yarımküre’yi ve Güney Yarımküre’yi eşit ölçüde aydınlatır.
EKİNOKS TARİHLERİ
23 Eylül durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğlen vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge uzunluğu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam aksisi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de İlkbahar, Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.
21 Mart durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğlen vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge uzunluğu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam aykırısı olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz müddetleri birbirine eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.