Düzenli kan bağışı yapanları sevindirecek keşif

Düzenli kan bağışı yapmak, sırf muhtaçlığı olanlara dayanak olmakla kalmıyor; tıpkı vakitte bağışçıların kendi sıhhati için de olumlu tesirler yaratabiliyor. Yapılan yeni bir araştırma, kan bağışının, bedenimizdeki kan tedarikini yenileyen hücrelerde yararlı değişiklikler tetikleyebileceğine dair erken bulgular sunuyor.

Francis Crick Enstitüsü liderliğinde gerçekleştirilen ve Blood mecmuasında yayımlanan çalışmada, sık kan bağışı yapan bireylerden alınan kan örnekleri incelendi. Bilim insanları, bu bireylerin kan hücrelerine dönüşen kök hücrelerinde muhakkak genetik mutasyonlar tespit etti. Bu mutasyonların, bedenin kan kaybına karşılık verme yeteneğini geliştirdiği gözlemlenirken, lösemi üzere kanla ilgili kanserlerin riskini artırmadığı görüldü. Araştırma, bu çeşit mutasyonların nasıl geliştiğini daha yeterli anlayarak kanser çalışmaları için yeni kapılar aralayabilir.

Araştırmada bilhassa hematopoietik kök hücreler (HSC) üzerine odaklanıldı. Bu hücreler, olgun kan hücrelerinin yerini alarak kan üretiminin temel taşını oluşturuyor. Fakat kan bağışının, sık bağışçıların HSC’leri üzerindeki tesirleri şimdiye kadar gereğince incelenmemişti. Bu gayeyle, hayatları boyunca 100’den fazla bağış yapan 200 yaşlı bağışçıdan toplanan HSC’ler tahlil edildi ve bu hücreler, yalnızca 10 sefer yahut daha az kan bağışında bulunmuş birebir yaştaki bireylerle karşılaştırıldı.

Klonal hematopoez

HSC’lerin olgunlaşma sürecinde, bazen genetik mutasyonlar sonucu başka bir kan hücresi popülasyonu oluşabiliyor. “Klonal hematopoez” (CH) olarak isimlendirilen bu durum genelde zararsız olsa da, nadiren kimi klonlar kanserli hücrelere dönüşme eğilimi gösterebiliyor. Araştırmacılar, sık kan bağışçıları ile seyrek bağış yapan bireyler ortasında CH geliştirme mümkünlüğü açısından bir fark olmadığını keşfetti. Lakin sık bağışçıların klonlarının, bilhassa DNMT3A ismi verilen gende farklı mutasyonlar taşıdığı fark edildi.

CRISPR teknolojisiyle düzenlenmiş insan kök hücreleri ve fareler üzerinde yapılan deneyler, DNMT3A mutasyonlarının yararlı olabileceğini öne sürüyor. Bu mutasyonlar, kan kaybını taklit eden gerilim şartlarında hücrelerin yeni kırmızı kan hücreleri üretme kapasitesini artırıyor üzere görünüyor. Bunun yanı sıra, lösemi riskini artırdığı bilinen mutasyonlar iltihaplı şartlarda artış gösterirken, bu durum DNMT3A değişiklikleri için geçerli olmadı.

Kan kök hücreleri için sağlıklı bir egzersiz

Araştırmanın müelliflerinden Dominique Bonnet, kan bağışını “kan kök hücreleri için sağlıklı bir egzersiz” olarak tanımlıyor. Bonnet, “Kan hücresi üretimine düşük düzeyde stres uygulayan aktivitelerin, kök hücrelerin yenilenmesine olanak tanıdığını ve hastalıktan ziyade hücre büyümesini destekleyen mutasyonlara yol açtığını düşünüyoruz” diyor. Lakin bu mutasyonların kansere karşı hami olup olmadığını anlamak için daha fazla araştırma yapılması gerektiğini de vurguluyor.

Çalışma, potansiyel bağışçıları endişelendirecek bir bulgu sunmuyor. Bilakis, ileride yapılacak araştırmalar kan bağışının yalnızca oburlarının hayatını kurtarmakla kalmayıp, bağışçıların da sıhhat açısından yarar sağlayabileceğini ortaya koyabilir. Şayet bu bulgular doğrulanırsa, kan bağışı yapmak için motivasyon sağlayacak bir nedenimiz daha olacak.