Dünya Sağlık Örgütü’nden endişe verici rapor: Vakalar 20 yılın zirvesinde

DSÖ’nün geçtiğimiz hafta yayımladığı rapora göre, aşı ile önlenebilen bir hastalık olan kızamık, 2024 yılında dünya genelinde yeniden tehlikeli bir yükseliş trendine girdi. Özellikle ABD, Avrupa ve Orta Asya’da olaylar süratle artış gösterdi ve son yirmi yılın en yüksek düzeylerine ulaştı. UNICEF iş birliği ile hazırlanan bu rapor, kızamığın küresel bir sıhhat tehdidi olarak tekrar gündemde olduğunu ortaya koyuyor.

Raporda yer alan bilgilere nazaran, Avrupa ve Orta Asya’yı kapsayan 53 ülkede 2024 yılında 120.000’den fazla kızamık hadisesi belgelendi. Bu sayı, bir evvelki yılın iki katına ulaşırken, 1997’den bu yana bölgedeki en yüksek hadise toplamı olarak kayıtlara geçti. Bilhassa beş yaş altındaki çocukların önemli hastalık riski altında olması, uzmanları ve sıhhat yetkililerini daha da kaygılandırıyor.

Kızamık, hayli bulaşıcı bir viral hastalık olmasına karşın, 1970’lerden bu yana yaygın bir şekilde kullanılan KKK (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık) aşısı sayesinde büyük ölçüde kontrol altına alınabilmişti. ABD ve Avrupa gibi birçok bölgede başarılı aşılama programları, kızamığın neredeyse tamamen ortadan kaldırılmasını sağlamıştı. Nitekim ABD, 2000 yılında kızamığın yerel bulaşmasını resmi olarak sona erdirdiğini açıklamıştı. Avrupa’da ise vaka sayıları 2016’da yalnızca 4.440’a kadar düşerek tarihi bir muvaffakiyete imza atmıştı.

Ancak aşılama oranlarının yetersiz kaldığı bölgelerde kızamık hala önemli bir tehdit olmayı sürdürüyor. Toplum bağışıklığının zayıfladığı durumlarda hastalık kolay kolay geri dönebiliyor. Örneğin, 2018 yılında Birleşik Krallık, kızamıksız geçtiği iki yılın akabinde denetimsiz salgınlar nedeniyle bu statüyü kaybetmişti. Neyse ki, 2021 yılı prestijiyle tekrar kızamıksız statüsüne kavuşmayı başardı.

Pandeminin gölgesinde aşı programlarına darbe

Covid-19 pandemisi de aşı programlarındaki mevcut sorunları daha karmaşık hale getirdi. Pandeminin birinci yıllarında uygulanan toplumsal uzaklık ve izolasyon tedbirleri, kızamık üzere bulaşıcı hastalıkların olay sayılarını kıymetli ölçüde azaltmıştı. Fakat bu periyotta aşılama programlarının kesintiye uğraması, uzun vadede beklenmedik sonuçlara yol açtı. Pandemi kısıtlamalarının kaldırılmasıyla birlikte toplumların toplumsal hayata dönüşü, kızamık üzere hastalıklarda ani bir artışı da beraberinde getirdi.

2023 yılında Avrupa genelinde 60.000’den fazla vaka görülürken, 2024 yılı itibarıyla bu sayı ikiye katlanarak 127.352’ye çıktı. Kızamıkla irtibatlı en az 38 vefatın rapor edildiği bu devirde, hastaların %40’ından fazlasını beş yaş altındaki çocuklar oluşturdu.