Devrim niteliğindeki çalışma, “hayalet uzuv hissi” kavramını gerçeğe dönüştürüyor

Ampute bireyler için sıcak bir kahve fincanına dokunmak ya da soğuk bir su şişesini tutmak, ekseriyetle ayırt edilemeyen tecrübelerdir. Lakin sıcaklığı hissetmek sadece içecekleri keyifle tüketmek için değil, tıpkı vakitte hayatın her alanında hayati kıymet taşır.

Örneğin, çok ısınmış bir aygıtın dokunarak fark edilmesi, yangınların önlenmesine ya da aygıtların bozulmasının engellenmesine imkan tanıyabilir. Bu tıp sıcaklık değişimlerini birçok vakit tesadüfen dokunarak fark etsek de, ampute bireyler için bu durum çok daha şiddetli bir hal alır.

Bilim dünyası, işte bu sıkıntıya yenilikçi bir tahlille yaklaşıyor: Araştırmacılar, amputelerin kayıp uzuvlarında hem sıcağı hem de soğuğu hissetmelerini sağlayan sıcaklığa hassas bir protez kol geliştirdiler. Bu teknolojinin gerisindeki fikir, amputasyon sonrası bireylerin sıklıkla yaşadığı “hayalet uzuv” hissinden yararlanmak. Hayalet uzuv hissi, eksik olan bir el ya da ayakta varmış üzere hisler duyulması durumunu söz ediyor. Olağanda bireylerin bu hisleri görmezden gelmesi gerekirken, bilim insanları bu hissi yine fonksiyonel hale getirmenin yolunu buldu.

Lozan’daki İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nden araştırmacılar, amputelerin üst kollarında belli noktaların hayalet ellerinde sıcaklık hissini tetiklediğini keşfetti. Bu noktaları ayrıntılı bir biçimde haritalayan takım, protez eli bu noktaları gerçek vakitli olarak uyaran bir sistemle donattı.

Araştırmacılar, protezi ısıya hassas sensörler ve “termod” ismi verilen küçük aygıtlarla zenginleştirdi. Bu aygıtlar, protezin bir yüzeye dokunması durumunda sıcaklık bilgisini üst kola aktarıyor. Beyin ise bu sinyali, eksik olan elden gelen bir sıcaklık hissi olarak algılıyor. Bu yenilik, amputelerin sadece sıcaklık değişimlerini hissetmelerini sağlamakla kalmıyor, birebir vakitte günlük hayatlarında daha fazla denetim sahibi olmalarına yardımcı oluyor.

Protezler daha da hassas hale gelebilir

Bu yenilikçi protez teknolojisi, bilim insanlarını daha da ileriye gitmeye teşvik ediyor. Araştırmalar, sadece sıcaklık hissi değil, tıpkı vakitte protezlerin dokunduğu yüzeylerin malzemesini tanıyıp bireylere dokunma hissini yansıtacak formda geliştirilebileceğini gösteriyor. Örneğin, bir tahta yüzeyin pürüzlü dokusunu ya da bir metal yüzeyin soğukluğunu hissettirebilen protezler, yakın gelecekte amputeler için çok daha hassas bir tecrübe sunabilir.

Bu gelişmeler, protez teknolojisinin hayat değiştiren potansiyelini bir sefer daha ortaya koyuyor. Bilim insanları, bu yeniliklerin pratik eserlere dönüşerek hayatın her alanında amputelerin kullanımına sunulması için sabırsızlanıyor. Pekala lakin bu teknolojilerin yaygınlaşması ne kadar sürecek? Şimdilik karşılığı bilinmese de, bu cins çığır açan projelerin gelecekte hayatı büsbütün dönüştürebileceği açık.