Çernobil Hariç Tutma Bölgesi’nde (CEZ) bir ötücü kuş (songbird) olmak hiç de kolay değil. Yeni bir araştırma, radyasyonlu çorak arazide yaşayan kuşların radyasyon seviyeleri ile bağırsak mikrobiyomları arasında bir bağlantı buldu ve sağlıklarının yaşadıkları sorunlu bölgeden etkilendiğini ortaya koydu.
CEZ, Ukrayna’da 26 Nisan 1986’da meşhur nükleer felaketin meydana geldiği Çernobil Nükleer Santrali’ni çevreleyen yüksek derecede kirlenmiş bir alan. Santralin 38 yıl evvel kapatılmasından bu yana, yüksek radyasyon düzeylerine karşın insan faaliyetlerinin yokluğunda biyoçeşitlilik süratle arttı. CEZ’in yaban hayatını inceleyen çok sayıda etkileyici çalışma olmasına karşın, radyolojik kirlenmenin kuşların gelişimini nasıl etkilediğini analiz eden çok az çalışma bulunuyor.
Jyväskylä Üniversitesi’nde doktora araştırmacısı olan Sameli Piirto yaptığı açıklamada, “Radyolojik kirlenmenin yaban hayatı üzerindeki sonuçları, özellikle de yaşamın erken dönemlerinde yaban hayatı için oluşturduğu riskler hala büyük ölçüde bilinmemektedir. Radyolojik kirlenme, organizmaların başa çıkması gereken ek bir stres faktörü yaratarak henüz tam olarak anlaşılmamış sayısız sonuca yol açıyor. İnsanlık daha da nükleer bir gelecek peşinde koşacaksa bunun etkilerini incelemek hayati önem taşıyor” dedi.
Yeni çalışmada Piirto ve grubu, radyasyonlu ortamın iki yaygın Avrupa ötücü kuş çeşidi olan büyük baştankara (Parus major) ve alaca sinekkapanı (Ficedula hypoleuca) nasıl etkilediğini inceledi. Biri yüksek radyolojik kirliliğe sahip oburu nispeten düşük kirliliğe sahip iki farklı bölgeye birkaç kuş kutusu yerleştirildi ve kuş tipleri bir dizi test kullanılarak karşılaştırıldı.
Araştırma sonucunda yüksek derecede kirlenmiş bölgelerde daha az yuva bulunurken, üreme ekolojisi yahut yavru sıhhati açısından kıymetli bir farklılık görülmedi. Birebir derecede şaşırtan bir biçimde, kirlenmiş bölgelerdeki kuşların beslenmelerinde daha fazla böcek çeşitliliği vardı.
Bununla birlikte, kimi değerli farklılıklar tespit edildi. Kuşların dışkılarından alınan DNA örnekleri, sıhhatin değerli bir belirleyicisi olan bağırsak mikrobiyomlarının bileşimini gösterirken, radyasyonun kuşları nasıl etkilediğine dair daha fazla bilgi sağladı. Değişik bir halde, çevresel radyasyon düzeyleri bağırsak mikrobiyomunda bulunan bakteri çeşitliliğini etkilememiş, fakat içindeki farklı bakteri çeşitlerinin oranlarını değiştirmiş.
Piirto, bu sonuçların, radyolojik olarak kirlenmiş bölgelerdeki kuş ekolojisini anlamak için enteresan bir art plan oluşturduğunu ve bize radyasyonun yavru kuşlar üzerindeki etkileri hakkında kıymetli yeni bilgiler verdiğini belirtiyor.
Farklılıklar değersiz üzere görünebilir, lakin öbür araştırmalar radyasyonun CEZ’deki kuşları çok daha derin bir halde etkilediğini gösteriyor. Çernobil yakınlarında yaşayan 48 çeşide ilişkin 550 kuş üzerinde 2011 yılında yapılan bir tahlilde, düşük düzeyli radyasyonun gelişimlerini engellemesi sonucunda kuşların başlarının ve beyinlerinin daha küçük olduğu görüldü. Hatta bunun kuşların bilişsel yetenekleri üzerinde bir tesiri olup olmadığı konusunda da spekülasyonlar ortaya atıldı.
