Bombaların arasında tek kadın gazeteci: 110 yıl önce cephede yaşananları 8 mektupla aktarmış

Bulgaristan’ın Utro gazetesi muhabiri Wanda Zembruska, 110 yıl önce her cephesinde kanlı muharebelerin yaşandığı Çanakkale Savaşları’nı dünyaya duyuran tek bayan gazeteci olarak basın tarihine ismini yazdırdı.

1915 yılı temmuz ayında, Osmanlı-Bulgar Hudut Tashihi Anlaşması’nın görüşmelerini aktarmak üzere İstanbul’a gelen Zembruska, Çanakkale Cephesi’ni yerinde gözlemlemek için büyük bir gayret gösterdi. Yaklaşık bir ay boyunca cephenin yakınlarına ulaşmanın yollarını arayan Zembruska, sonunda Tekirdağ üzerinden Gelibolu Yarımadası’na ulaştı. Burada, 10 gün boyunca bomba ve havan mermilerinin altında, savaşın tüm şiddetini ve zorluklarını yerinde gözlemleyerek raporlar hazırladı.

MUSTAFA KEMAL’İN STRATEJİK LİDERLİĞİ

Zembruska mektuplarında, Anafartalar Kümesi Kumandanı Mustafa Kemal ile gerçekleştirdiği görüşmelerde, onun askeri stratejilerine ve liderlik yeteneklerine hayran kaldığını aktarıyor. Zembruska, Mustafa Kemal’in karargahındaki çalışmaları ve kendisinin itidalli idare biçimini “Her şeyi maharetli bir satranç oyuncusu gibi yönetiyor” formunda tanımlıyor. Zembruska, Mustafa Kemal’in savaş alanındaki kararlarının, yüksek zeka ve dikkat gerektiren bir stratejik planlama süreci olduğunu vurguluyor.

SAVAŞIN MUKADDERATI: ANAFARTALAR

Zembruska mektuplarında İngilizlerin Anafartalar’a yapacağı taarruza denk gelen bir vakitte Mustafa Kemal’in karargahına yaptığı ziyarete de yer veriyor. Ziyaret sırasında, Mustafa Kemal’in askerlerine verdiği moral ve onun serinkanlı idaresi hakkında değerli müşahedeler yapan Zembruska, Mustafa Kemal’in savaşı kazandığı taktiği ve “Merminiz yoksa süngünüz var” kelamını de mektuplarına taşıdı.

Mektubunda, bir kurmay doktorun, püskürtme planının dahiyane biçimde çizilmiş olduğunu söylediğini aktaran Zembruska, “Hakikaten de böyle olduğu anlaşılıyor, mademki İngiliz dört saattir takviye güçleriyle saldırıyor ve yeni 2,5 tümen daha atıyor 20 kilometrelik bir cepheye. (Gelibolu Yarımadası’nın bütün muharebe hattı 50 kilometre civarında) Büyük kruvazör ve vapurların bataryaları da taarruza destek veriyor ve bütün bunlar boşuna. Türkler, öfkeli deniz dalgalarının parçalandığı bir kayalık gibi duruyor.” sözünü kullandı.

ÇANAKKALE’NİN GİZEMLİ YÜZÜ

Zembruska’nın, Çanakkale Cephesi’ne dair yazdığı mektuplar, savaşın değerli anlarını ve Mustafa Kemal’in liderlik özelliklerini gözler önüne seriyor. Gazeteci, savaşın insani boyutlarına da dikkat çekerek, Mehmetçik’in direncini ve Türk ordusunun zafer kazanmasındaki rolünü yazılarında lisana getirdi. Zembruska’nın yazdığı bu mektuplar, hem savaşın detaylarına ışık tuttu hem de Mustafa Kemal’in liderliğini daha geniş bir kitleye tanıttı.

TARİHE IŞIK TUTAN MEKTUPLAR

Zembruska’nın, Çanakkale cephesinden gazetesine gönderdiği mektuplar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Slav Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Bulgar Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Mevsim’in çevirisiyle 2019 yılında yayımlanan “Muhabirimiz Çanakkale Cephesi’nden Bildiriyor” kitabında yer aldı.

Zembruska, yalnızca bir savaş muhabiri olarak değil, tıpkı vakitte savaşın insanlık boyutunu anlatan bir tarih müellifi olarak da öne çıktı.

BASIN VE SANSÜR

Çanakkale Cephesi’ne giden Zembruska, yalnızca yazdığı haberlerle değil, savaşın sansür edilen taraflarına dair de değerli bilgilere ulaştı. Gazeteciler, cepheye gitmeden evvel askeri yetkililer tarafından bilgilendirilmiş ve yazdıkları haberler Sansür Dairesi tarafından incelenmiştir. Bu devirde basının rolü büyük bir kıymet taşırken, Zembruska ve öteki gazeteciler, gerçekleri halkla buluşturma noktasında değerli bir misyon üstlenmişlerdir.