Bakan Şimşek: Amacımız çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi almaktır

TBMM Genel Kurulu’nda Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2025 yılı bütçelerinin görüşmeleri devam ediyor. Yürütme ismine Genel Kurul’a hitap eden Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2023 yılından bu yana uygulanan OVP’ye ait bilgiler verdi.

İktisat idaresi olarak makrofinansal istikrarı güçlendirdiklerini, iktisatta tekrar dengelenmeyi sağladıklarını ve şoklara karşı dayanıklılığı artırdıklarını belirten Şimşek, cari açığın ulusal gelire oran olarak yüzde 5 buçuk civarından yüzde 1’in altına inmiş olmasının kıymetli olduğunu söyledi. Milletlerarası rezervleri artırdıklarını belirten Şimşek, rezerv düşüklüğünü bir tasa kaynağı olmaktan çıkarttıklarını tabir etti.

“AMACIMIZ ÇOK KAZANANDAN ÇOK, AZ KAZANANDAN AZ VERGİ ALMAK”

Vergilendirme konusunda da konuşan Şimşek, “Amacımız çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi almaktır. Taban fiyata kadar tüm fiyatlardan vergi almıyoruz. Gelir vergisi tarifemizi artan oranlı uyguluyoruz. Çok kazanandan çok, az kazanandan az alıyoruz. Hükümetlerimiz periyodunda en üst dilimdeki vergi oranını yüzde 35’ten yüzde 40’a çıkarttık. En alt dilimdeki vergi oranınıysa yüzde 22’den yüzde 15’e indirdik. Böylelikle dar gelirli vatandaşlarımızın vergi yükünü hafiflettik. Çiftçilerimizi desteklemek için yem ve gübrede KDV’yi kaldırdık. Bu düzenlemenin 2025 yılı maliyeti 114,5 milyar lira, çiftçimize helal olsun. Gıda ürünlerin tamamında ve sosyal konutta KDV’yi yüzde 1’e indirdik. Bu düzenlemelerin maliyeti 322 milyar lira.

Vergi harcamalarının yalnızca sermaye kısmına sağlandığı tarafındaki tezler da gerçeği yansıtmıyor. Taban fiyattan vergi almamamızın 2025 yılındaki maliyeti tam 853 milyar lira. Bütün vergi harcamalarının neredeyse üçte biri. AR-GE faaliyetleri ve istihdam sağlayacak yatırımlar için 683 milyar lira vergi harcaması öngörüyoruz. Yatırımları desteklemeyelim mi?” ifadelerini kullandı.

“REZERVLERİN ARTIŞININ ÜÇTE 2’SİNDEN FAZLASI UZUN VADELİ”

Şimşek, konuşmasını şöyle devam ettirdi:

“Brüt rezervlerimiz 98,5 milyar dolardan 6 Aralık itibarıyla 159,4 milyar dolara çıktı. Swap hariç net rezervlerimiz yaklaşık 109 milyar dolar artışla 48,3 milyar dolara yükseldi. Burada argümanlardan bir tanesi bunun carry-trade üzerinden sağlandığı yönünde. Bu doğru değil. Bu artışın üçte 2’sinden fazlası uzun vadeli, makul maliyetli dış kaynak ve Türkiye’deki portföy tercihlerinden kaynaklandı. Münasebetiyle hepsine carry-trade dahi deseniz bunların rezerv artışındaki hissesi üçte 1 seviyesinin altındadır. Milletlerarası tanıma nazaran rezerv yeterliliğini sağlamış durumdayız. Son 1,5 yılda ülke risk primimiz 450 baz puandan fazla düştü. Tıpkı devirde gelişmekte olan ülkelerdeki risk primindeki düşüş bunun onda biridir. Program başarılı bir formda uygulanmıyorsa bir ülkenin risk primi kendisine emsal ülkelerden nasıl oluyor da birebir periyotta on kattan fazla düşüyor?

“TÜRK LİRASINA GÜVENİ KAZANDIRDIK”

Bu program öncesinde 10 yıl vadeli gösterge tahvilimizin maliyeti yüzde 10’un üzerindeyken bugün, yüzde 7 civarına düşmüştür. Yani Türkiye’nin dış kaynak maliyeti yüzde 30 düşmüştür. Gerçek dal ve bankalarımız çok daha uygun şartlarda finansmana erişiyor. En kıymetlisi Türk lirasına itimadı kazandırdık. Program öncesi yüzde 36 düzeyine düşen TL mevduatın toplam içindeki hissesi yüzde 57’yi aşmış durumda.

Tam 68 haftadır kesintisiz bir biçimde KKM düşüyor. KKM stokunda geçen sene tepe 3,4 trilyon liraydı. Bugün prestijiyle 1,2 trilyon liranın altına düşmüş durumda. 2024 yılında mevduat faizi ortalama yüzde 54,6 ancak kur artışı bunun yarısı bile değil. 2024 yılında devam eden KKM hesaplarından rastgele bir ziyan kelam konusu değildir.

“FİNANSMAN İHTİYACININ AZALMASIYLA BORÇ VE FAİZ YÜKÜ ARTIŞINI SINIRLAYACAĞIZ”

Tabi ki programın bir ögesi da mali disiplini güçlü bir biçimde tekrar tesis etmektir. Zelzele harcamalarını denetim altına aldık ve düşürmeye başladık. Zelzelenin yaralarını sarmak için bütün imkanlarımızı seferber ediyoruz. 2023 ve 2024 yıllarında bugünkü fiyatlarla sarsıntı yaralarını sarmak için 2,6 trilyon lira para harcadık. Bugünkü kurla 75 milyar dolar. Bütçe istikrarlarını bu çerçevede tabi ki kıymetlendirmek lazım. Aldığımız harcama ve gelir önlemleriyle 2023 bütçe açığını ulusal gelire oran olarak yüzde 5,2’de tuttuk. Bütçe açığının milli gelire oranını bu sene yüzde 4,9’a, 2025 yılındaysa yüzde 3,1’e indirmeyi hedefliyoruz. Finansman gereksiniminin azalmasıyla borç ve faiz yükü artışını da bundan sonra sınırlayacağız.

“2025 YILINDA KÜRESEL KOŞULLAR PROGRAM AÇISINDAN ÇOK DAHA ELVERİŞLİ HALE GELDİ”

Tüm bu kazanımlar sayesinde makro temellerimizi sağlamlaştırdık. Böylelikle programımızın iki kıymetli amacı için gerekli tabanı oluşturduk. Birincisi, fiyat istikrarına ulaşmaktır. İkincisi, bütün bu kazanımları kalıcı hale getirmek için ülkemizin yapısal dönüşümünü hızlandırmaktır. Global şartlar, programın başında zorluydu zira geçen sene global faizler yüksekti, global ticaret artışındaki artış zayıftı ve ticaret ortaklarımızın büyümesi epey düşüktü. Fakat 2025 yılında global şartlar program açısında çok daha elverişli hale geldi zira 2025’te ticaret ortaklarımızın büyüme performansının güzelleşmesi bekleniyor.

Bu yıl faiz indirimlerine başlayan gelişmiş ve gelişmekte olan ülke merkez bankalarının önümüzdeki devirde de indirimleri devam etmesi, yani global finansal şartların daha elverişli olması bekleniyor. Emtia fiyatlarının düşük seyredeceği varsayım ediliyor. Bütün bunlar program açısından olumlu.

“ENFLASYONU KALICI OLARAK DÜŞÜREBİLMEK İÇİN GEREKLİ ZEMİNİ OLUŞTURDUK”

Sürdürülebilir, yüksek ve kapsayıcı büyümenin ön şartı fiyat istikrarıdır. Tek hane, düşük enflasyondur. Yüksek enflasyon nedeniyle bozulan gelir dağılımını lakin fiyat istikrarıyla düzeltebiliriz. Uyguladığımız siyasetler sayesinde kasım ayında yıllık enflasyon 2022 ve 2023 sonuna nazaran yaklaşık 18 puan düşmüştür. Bu yılın mayıs ayındaki tepe düzeyine nazaran de 28 puan gerilemiştir. Dezenflasyona yönelik siyasetlere daha geç reaksiyon veren ve geriye dönük fiyatlamanın olduğu hizmetlerde enflasyon yüksek seyretmektedir. Mallarda ve temel mallarda yıllık enflasyon sırasıyla; yüzde 39 ve yüzde 29 düzeyine inmiştir. Besinden sağlam mallara, eğitimden ulaştırmaya birçok alanda enflasyonda hissedilebilir bir yavaşlama başladı, 2025’te devam edecektir. Enflasyonu kalıcı olarak düşürebilmek için gerekli zemini oluşturduk.

“BORÇ STOKUNUN KUR RİSKİNİ AZALTMAK AMACIYLA AĞIRLIKLI OLARAK TL CİNSİNDEN BORÇLANIYORUZ”

Uluslararası Finans Enstitüsü verilerine göre 60 ülke arasında en düşük kamu borcuna sahip 6. ülkeyiz çünkü kamu borcunu milli gelire oran olarak bakmanız lazım. 2024 yılın ikinci çeyreği itibarıyla AB tanımına göre Türkiye’nin kamu iç ve dış borcunun ulusal gelire oranı yüzde 26’ya gerilemiştir. Verilerin açıklandığı günden bu yanaki en düşük düzeydir. Kamu sektörünün dış borcunun milli gelire oranı 2002 yılında yüzde 27,1’miş. Bu yılın ikinci çeyreği prestijiyle yüzde 17,5’e düşmüş. Toplam borçluluk; hanehalkı borcu, şirketlerin borcu, finans sektörünün borcu ve devletin borcunu alalım, bu borcun milli gelire oranı yüzde 95.

Borçlanma politikamızı dört önemli stratejik ölçüt çerçevesinde şekillendiriyoruz. Borç stokunun kur riskini azaltmak amacıyla ağırlıklı olarak TL cinsinden borçlanıyoruz. TL cinsi borcun stok içindeki payını 2023 yılı sonuna göre 6 puan iyileştirerek yüzde 42’ye çıkarttık. Borcun vadesini uzatarak stokun refinansman riskini azaltıyoruz. Vadesini bir yıldan az kalan senetlerin stok içindeki hissesini son bir yılda 7 puan azaltarak yüzde 16 düzeyine düşürmüşüz. Faiz riskini azaltmak için değişken faizli borçlanmanın hissesini sınırlıyoruz. Güçlü nakit rezervi tutuyoruz. Piyasa şartları ve mümkün şoklara karşı likidite ve refinansman riskini yönetiyoruz. Merkezi idare borç stokunun yüzde 70’i sabit borçlardan oluşuyor.”