Antik Yunan ve Roma heykellerinin bilinmeyen özelliği: Sadece göze hitap etmiyorlarmış

Günümüzde müzelerde sergilenen Antik Yunan ve Roma heykelleri, aslında yepyeni halleriyle çok farklıydı. Bugün beyaz mermerin sade şıklığıyla gördüğümüz bu eserler, binlerce yıl evvel epeyce renkli, dikkat cazibeli ve duyulara hitap eden ayrıntılarla süsleniyordu. Parlak renklerle boyanan heykeller, bazen mücevherler ve giysilerle tamamlanıyordu. Yeni araştırmalar ise, bu antik heykellerin parfümlenmiş de olabileceğini de öne sürüyor.

Kopenhag’daki Ny Carlsberg Glyptotek’te arkeolog ve antik sanat küratörü olan Cecilie Brøns, Antik Yunan ve Roma periyoduna ilişkin çeşitli yazılı metinleri tahlil ederek bu teoriyi ortaya koyuyor. Oxford Journal of Archaeology’de yayınlanan 3 Mart tarihli çalışmasında Brøns, kokuların heykellere eklenerek onları sırf görsel bir sanat yapıtı olmaktan çıkarıp çok boyutlu bir tecrübe haline getirdiğini argüman ediyor. Brøns, antik heykellere dair çağdaş algının “şekil ve biçim odaklı” olduğunu, lakin bu yapıtların birinci hallerinde kokulu olabileceği gerçeğinin göz arkası edildiğini belirtiyor.

Parfümler hakkındaki kanıtlar

Brøns, antik parfümlerin izlerinin fizikî olarak kaybolmuş olmasına karşın, bu mevzudaki ipuçlarını yazılı metinlerde buluyor. Örneğin, Romalı müellif Cicero’nun, Segesta kentindeki bir Artemis heykelinin “değerli merhemlerle meshedildiğini, çelenklerle süslendiğini ve tütsü ile eşlik edildiğini” yazdığı biliniyor. Yunan şair Kallimachos, Mısır Kraliçesi II. Berenice’nin heykelini “güzel parfümlerle ıslanmış” olarak tanımlıyor. Ayrıyeten, Yunan filozof Proklos, kutsal türbelerdeki heykellerin üzerine parfümler döküldüğünü belirtiyor.

Yunan adası Delos’ta bulunan antik yazıtlar, tapınak heykellerinin süslenmesi için kullanılan gereçlerin maliyetlerini ayrıntılandırıyor. Sünger, keten, balmumu ve gül parfümü üzere materyallerin listelenmesi, heykellerin yalnızca görsel değil tıpkı vakitte kokusal bir çekiciliğe sahip olduğunu gösteriyor. Brøns, parfümlerin ekseriyetle bitkisel yahut hayvansal yağlarla karıştırılarak krem formunda uygulanmış olabileceğini öne sürüyor.

Ancak, bu yazıtlar, kosmesis ismi verilen süsleme sürecinin tam olarak nasıl uygulandığını detaylandırmıyor. Yalnızca belli heykellere mi yoksa tüm tapınak heykellerine mi uygulandığı ya da heykellerin tamamına mı yoksa sadece muhakkak kısımlarına mi uygulandığı üzere sorular hala yanıtsız.

Parfümler dışında, çiçekli süslemelerin de heykellere eklenmesi, bu yapıtların koku ve estetik tarafını daha da zenginleştirmiş olabilir. Antik çiçek süslemelerine dair ispatlar, hem yazılı kaynaklar hem de arkeolojik bulgularla doğrulanıyor. Taze çiçeklerin kokularıyla birleşen bu süslemeler, antik heykellerin izleyicilere duyusal bir şölen sunduğunu gösteriyor.

Sonuç olarak, Antik Yunan ve Roma heykelleri sadece gözle görülen sanat yapıtları değil, tıpkı vakitte öbür duyulara da hitap eden çok boyutlu birer tecrübe aracıydı. Cecilie Brøns’un çalışması, çağdaş algının kısıtlamalarını aşarak bu yapıtların kokusal ve dokunsal boyutlarını tekrar keşfetmeye imkan tanıyor.