Muhtemelen şimdiye dek fark etmediniz lakin telefonunuzun takviminde 1582 yılının Ekim ayına göz atarsanız, günlerin 4 Ekim’den 15 Ekim’e atlandığını ve ortada 10 günün kaybolduğunu göreceksiniz. Kimi kullanıcılar bunun bir kusur ya da bir programcı tarafından yerleştirilmiş bir latife olabileceğini önerse de, aslında bu 10 gün nitekim hiç var olmadı. Takvimdeki garip durumun sebebi de bu.
Elbette bu günler büyülü bir formda (veya ileri teknolojiyle) tarihten kaybolmadı. 1582’de yaşayan beşerler, birçok muhtemelen bu durumun farkında olmasa da, ayın 4’ünde yatıp 15’inde uyandılar. Bunun nedenini anlamak için günleri, haftaları, ayları ve yılları düzenleme biçimimizde büyük bir değişimin yaşandığı 16. yüzyıla geri dönmemiz gerekiyor.
1582’de 10 gün nasıl kayboldu?
Ekim 1582’den evvel Avrupa’nın büyük bir kısmı, Jül Sezar’ın MÖ 45’te sunduğu Jülyen takvimini kullanıyordu. Ekim 1582’de Katolik kilisesi, Gregoryen takvimini kabul etti. Gregoryen takvimi, Jülyen takvimine epeyce benziyor. Her ikisi de, her biri 28 ile 31 ortasında gün içeren 12 aylık güneş takvimleri. Ayrıyeten birden fazla yıl toplam 365 gün sürer ve birtakım yıllarda Şubat ayına artık bir gün eklenir.
İki takvim ortasındaki temel fark, bu artık yılların belirlenme biçiminde yatıyor. Jülyen takvimi her 4 yılda bir takvime bir gün eklerken Gregoryen takvimi, 100’e bölünebilen lakin 400’e bölünemeyen yıllara artık bir gün eklemiyor. Ortadaki bu fark sebebiyle, iki takvim ortasındaki en son artık yıl farkı 1900 yılında (2000 yılı 400’e tam bölünebildiği için Gregoryen takviminde de artık yıldı) yaşanırken bir sonraki artık yıl farkı 2100 yılında yaşanacak.
Bahar ekinoksu 11 Mart’a denk gelince olanlar oldu
Her dört yüz yılda oluşan üç günlük bu fark çok büyük üzere gözükmeyebilir, fakat Katolik Kilisesi için çok kıymetli bir olaydı. MS 325 yılındaki İznik Konseyi’nden itibaren, Paskalya’nın tarihi 21 Mart’taki bahar ekinoksundan sonraki birinci dolunayı takip eden birinci Pazar günü olarak belirlenmişti. Lakin yüzyıllar geçtikçe, Jülyen takvimindeki ufak fark, bahar ekinoksunun bu tarihten farklılaşmasına sebep oldu. Bu tesir, bahar ekinoksunun 11 Mart’a denk geldiği 16. yüzyılda çok daha bariz bir hal aldı ve Paskalya’nın zamanlamasını bozdu.
Papa Gregory XIII, bu krizi çözmek için Gregoryen takviminin kullanımını başlattı. Yeni takvimi Güneş’in hareketlerine nazaran tekrar ayarlamak için de, Jülyen takviminde bulunan ve anca yüzyıllar geçerken fark edilen kusur nedeniyle biriken 10 günü kaybetmek zorunda kalındı.
Ekim, Hıristiyan takvimindeki rastgele bir kıymetli olaya denk gelmediği için 10 günü kaybedecek ay olarak seçildi. 4 Ekim’deki Aziz Francis Bayramı’nın akabinde Gregoryen takvimine geçildi ve bir anda tarih 15 Ekim’e atladı.
Bu nedenle, o vakte kadar geri giden birçok takvim 1582’de 4 Ekim’den 15 Ekim’e atlıyor…
